Witam w słowniku śląskim, który jest zbiorem słów oraz wyrażeń używanych na Śląsku, w szczególności Górnym Śląsku. Dzięki słownikowi Macie możliwość przetłumaczenia, zwrotów, wyrażeń czy słów, które sprawiają trudności w zrozumieniu oraz możliwość poznania ślonskij godki. Będzie on z pewnością pomocny dla osób nie znających gwary śląskiej, szczególnie z północy Polski. Aby zobaczyć interesujący Cię wyraz, wybierz odpowiednią literkę, bądź przewiń stronę do intersującego Cię miejsca. Wyróżniona w tekście literka o oznacza, że słowo ma swoje charakterystyczne brzmienie używane na Śląsku. Najprościej mówiąc użyte w słowie O powinno się czytać i mówić jak takie przeciągnięte o na u, podobnie jak wypowiada się o z kreskami w języku Niemieckim. Oczwyiście w zależności, w której części Śląska się znajdziemy, możemy usłyszeć różne odmiany lub brzmienia danych wyrazów czy zwrotów. W niektórych miejscach usłyszymy np. trefiył czy boł a w innym miejscu najzwyklej trefił i był lub np. yno i ino. Oczywiście wszelkie formy są poprawne i nie powtarzalne jak cały Śląsk. Tym kolorem zostały wyróżnione słowa, które używane są w regionie Śląska Cieszyńskiego, Czeskiego oraz Moraw. Możemy się z nimi zetknąć także w innych regionach, jednak bardzo rzadko. Dziękuje wszystkim, za wszelkie przesyłane uwagi i okazaną pomoc. Kliknij tutaj aby zobaczyć wersję POLSKO-ŚLĄSKĄ bądź wybierz ją z menu u góry.

Wybier Litera: A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• abcybilder - naklejka
• abfal - błąd, śmieć
• ablyger, ablyjger - sadzonka
• abo - albo
• abraham - 50te urodziny
• Achim - Joachim
• achtlik - ósma część czegoś
• Adela - Adelajda
• Adler - Orzeł
• afa - małpa lub głupia mina np. szczylać afy (robić głupie miny)
• Agnys, Agnysa - Agnieszka
• ajerkuchy - naleśniki, racuchy
• aji - nawet, także, również
• ajmer, ajmro - wiadro
• ajncla, ańcla - mieszkanko jednopokojowe, kawalerka, małe pomieszczenie
• ajnfart - brama wjazdowa, przejazdowa, przejście np. na podwórze (np. przez kamienicę, często spotykana na rynkach miast, jako wjazd na posesje)
• ajntopf - gęsta zupa, jako obiad jednodaniowy
• ajza - skup złomu, złomowisko
• ajzynbaniok - kolejarz
• akuratny - prawidłowy, taki jak trzeba
• Alojz, Lojz - Alojzy
• ała! - boli! (okrzyk z bólu), lub wariactwo (mieć ała) np. Ty mosz ała na boloku.
• ałto - samochód
• amajz - mrówka
• Amerykon - Amerykanin
• amolok - cukierek miętowy
• Ana - Anna
• ancug - garnitur np. ancug czyli kabot, westa i galoty
• Angela - Aniela
• angelske bratkartofle - frytki
• anong, mieć anong - być głupim lub mieć pojęcie np. mosz ty anong o tym? (Masz pojęcie o tym?) Ja ja, ty mosz anong... (ironiczne przyznanie rozmówcy racji mimo przekonania, że nie ma pojęcia o czym mówi - inaczej uznać go za głupka)
• Antonik, Antoniczek - św. Antoni, figurka św. Antoniego
• antryj - przedpokój np. We antryju na byfyju stoi szolka tyju...
• anwajong - oblewanie nowego domu, mieszkania
• anyżki - anyżowe ciasteczka
• ańfachowy - zwyczajny, bylejaki, prostacki
• apfelmus - mus jabłkowy
• apfelstrudel - jabłecznik
• apluzyna, apluzina, apfelzina, afelzina - pomarańcza
• aptyka - apteka
• aptykorz - aptekarz
• arbajt, arbajtancug, arbazancug - ubranie robocze
• as - ktoś super, lepszy od innych np. Ale mosz ałto, tyś je as
• asić sie - chwalić się, pysznić się np. Niy aś sie tak tymi szczewikami!
• aska - dumna, zarozumiała dziewczyna, chwalipięta
• asta - konar drzewa
• aszynbecher, aszimbecher - popielniczka
• augustki - jabłka papierówki
• ausgus - zlew np. Łodcedź te kartofle do ausgusa!
• auspuch, auspuf - rura wydechowa, tłumik wydechowy
• autobana - autostrada
• aże - że, aż

B

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• baba - żona, kobieta
• babowka - babka drożdżowa lub forma do pieczenia babki
• babrać - brudzić
• babrok - brudas
• babskie scochy - szczaw
• bachor - złe dziecko
• bachora - potrawa górali śląskich - tarte kartofle ze szpyrkom pieczone w jelitach wieprzowych
• bachraty - pękaty, gruby, otyły, z wielkim brzuchem
• bachroczek - pyzata lalka z materiału, szmacianka
• badki, batki - majtki np. Czamu sie niy sebleczesz do batkow?
• badybatki, badyje - kąpielówki np. weź sie badybatki bo pudymy na basyn
• badykostium - strój kąpielowy
• badywanna - wanna do kąpieli
• badnonć - zobaczyć, przypatrzeć się np. Badnij tam yno co robiom te bajtle
• bajlaga - dodatek, wkładka do kanapki - podwójnej kromki chleba np. kiełbasa lub ser
• bajs - kęs lub ugryzienie czegoś lub kogoś np. Twoj pies mie bajsnoł w rzić
• bajsnonć, bajsnij sie - ugryźć, skosztować
• bajtel, bajtlik, bajtle - dziecko, chłopiec, dzieci
• bajtlik - portfel np. wiela mosz w bajtliku
• bajukać - raczkować, chodzić na czworakach
• bajzel - nieporządek, bałagan
• bakać - pracować, palić papierosy np. Alech sie dzisio nabakoł! lub np. Bakosz aż Ci sadze z rzici lecom!
• bakpulwer - proszek do pieczenia
• bal, bala - piłka np. Pogromy sie w bal?
• baliczek, balik - piłeczka
• baloniok - wóz z dużymi gumowymi kołami tzw. monster truck
• bamber - rolnik, gospodzarz na wsi
• bamoncić - mówić bez sensu, bredzić, kręcić się w głowie
• bamontny - oszołomiony, z zawrotem głowy np. Łod tyj pogody je żech dzisio tako bamontno!
• bana - kolej, tramwaj
• banhof - stacja kolejowa, dworzec
• bania - dynia
• baniorz - kolejarz
• banka - tramwaj
• bas, basior - brzuch np. ty mosz tyn basior
• basok - brzuchacz, grubas, wielki brzuch
• basztard, bastard - mieszaniec, ktoś nierasowy, osoba której jedno z rodziców pochodzi z poza śląska (inaczej mówiąc jest skrojcowany - krocjok)
• bauplac - budowisko, plac budowy
• barches - słodka bułka
• barzoła, barzoły, barzelisko, barzolisko, barziny, barziska - mokradła, bagno, szuwary
• bebechy - wnętrzności, jakieś części w środku np. w samochodzie lub w zegarku
• beblać, beblanie - mówić od rzeczy, bełkotać np. Już sie zawrzij, bo yno beblosz a beblosz!
• bebok - ktoś straszny, duch, upiór
• beczeć - płakać np. niy becz jutro bydzie lepi
• bednorki - narty zrobione domowym sposobem z klepek starej beczki
• bedziesz - będziesz np. bedziesz nom tu dziywczacka zowitczył
• beje - będzie np. to beje dlo nich za te strasznie dobrą skibkę chleba
• bek - płacz
• bekać - odbijać po jedzeniu
• bele jaki, byle jaki - obojętnie jaki
• bele kaj, byle kaj - gdzie kolwiek np. Bele kaj nie byda robiył, yno na grubie abo na banie!
• belek, balek - belka
• belontać - mieszać, kiwać się, dyndać np. Cosik mi sie belonto kole szłapow!
• berać - opowiadać np. bajki
• Berbla - Barbara
• Bercik - zdrobnienie Hubert, Norbert, Robert...
• beretka - beret
• berga, bergowa, bergowka - kamień, bryła czegoś
• bery - opowiadania, opowiastki np. To bery i bojki a niy prowda!
• beskursyjo - hultaj, cwaniak
• bestoż - z tego powodu, dlatego, przez to, zatem
• beszong - nasyp kolejowy np. Pasymy kozy na beszongu!
• betlować - chodzić po prośbie
• betlyjka - stajenka betlejemska, szopka
• bety - pierzyny
• bez - bez lub przez np. Idymy na przima bez pole.
• bez dziyń - rano, za dnia, w ciągu dnia
• bez połednie - w południe
• bez tydziyń - w ciagu tygodnia, na co dzień, np. Na bez tydziyń jymy yno żur a wodzionka!
• bez lato - latem, podczas lata
• bez zima - zimą, podczas zimy
• bezma, bezmała, bezmałaś, bezmaji - nieomal, chyba, prawdopodobnie np. Bezmała Bercik je chory?
• bezrok - następny rok
• bezto, beztoż - z tego powodu, dlatego, przez to, zatem
• Biczym po zadku! - biczem po dupie/tyłku - tak wołano, gdy na wozie konnym usiadły bez pozwolenia dzieci, żeby się karnonć (przejechać)
• biedro - biodro
• bifyj - kredens
• bigel - wieszak na ubrania lub zabawa (dyskoteka, potańcówka itp.) np. ida dzisio na bigel
• biglonzko, biglołzko - żelazko
• biglować - prasować
• biglynbret - deska do prasowania
• biksa - puszka, konserwa np. Na wieczerzo łotworz tam jako biksa ze śledziami!
• binda - bandaż
• binder - krawat
• biołko, biołtko - białko z jajka
• bioły - biały
• bishalter - biustonosz
• biyda - bieda np. u nos je biyda aż piszczy
• biydaszybikorz, biydaszybnik, biydaszybnicy - osoba, ludzie nielegalnie wydobywający węgiel z biydaszybu
• biydaszybować - pracować w biydaszybie
• biydaszyby - nielegalne, podobne do studni, prowizoryczne dziury w ziemi do amatorskiego wydobywania węgla z niskich pokładów
• biza - kant w spodniach
• blacha - płyta kuchenna, wierzch pieca węglowego, na którym stawia się garnki podczas gotowania
• blachowy, blaszany - blaszanny, metalowy, coś z metalu np. dyć to je blaszane
• blaj - karaś
• blajsztift - ołówek
• blaszok - coś z blachy, metalu, np. pomieszczenie sklepowe o blaszannych ścianach, garaż blaszanny
• blatsznajder - nóż do szkła (szyb)
• blank - zupełnie, całkiem np. Tyś chyba blank łogup!
• blaza - odcisk, pęcherz, np. na ręce od pracy lub na nogach po długiej wędrówce
• blindar - ślepa kliszka
• blizablajfer - piorunochron
• blukać, blakać - gadać bzdury
• blyndować - oślepiać, świecić po oczach
• blomwaza - wazon
• blonkol - kalafior
• błoznować - żartować
• błozny - żarty, błaznowanie np. robić kogoś za błozna (żartować z kogoś)
• bocoń, bocion, boczoń - bocian
• bodnonć - ukłuć
• bojki - bajki
• bojtel - woreczek
• bojtlik, bojtliczek - portmonetka
• bok, boki - zasłona
• bolawy - bolący
• boliłoczka - kwiatki jaskry
• bolok - miejsce bolące, siniak, wrzód
• bombel - małe dziecko, niemowlę
• bombel - pompon np. w czapce
• bombel - pęcherz na skórze np. po oparzeniu pokrzywą lub ukąszeniu (przez komara, osę itp.)
• bombon - cukierek
• bonclok - garnek, garnek gliniany
• bonkawa - kawa, kawa naturalna, zbożowa
• bont, bonty - kolor, kolory
• borajstwo - biedaczek, ktoś komu się współczuje np. Borajstwo, piznołeś sie w gowa?
• borok - nieborak lub oferma
• borsztajn - krawężnik
• Boże pomogej! - Boże pomagaj! np. To pozdrowienie dla napotkanego przy pracy (odpowiadało się: Dej Panie Boże!)
• bożo krowka - biedronka
• bożyduda - organista
• bracik - brat
• brateringi - śledzie opiekane
• bratkartofle - smażone ziemniaki
• bratruła, ruła - piekarnik
• brauza - oranżada, napój musujący w butelce lub w proszku do rozcieńczenia
• brecha - łom
• bryle - okulary
• brylok, brylaty - okularnik, noszący okulary
• breweryjo - awantura
• briftasza - torba, teczka na dokumenty (najczęściej do dnia dzisiejszego noszona przez listonoszy)
• Bronek - Bronisław
• Bronka - Bronisława
• bronocić - rumienić się, zmienić kolor przy pieczeniu np. Wejrzij do pieca czy sie już tyn kołocz po leku bronoci.
• bronok - ktoś brązowy, "brązowy koń"
• bronotny - brązowy
• brotbiksa - chlebak (pojemnik na chleb)
• brusek - szlifierka, kamień do ostrzenia noży, kosy itp.
• brusić - ostrzyć, szlifowć
• brutfanka, brytfanka - garnek do pieczenia mięsa
• bryja - gęsty kompot z gruszek lub wigilijna moczka
• bryna, brynol - denaturat lub alkoholik
• brzidok - ktoś nieładny, niesympatyczny
• brzim, brzym - modrzew
• bubikopf - kok
• buczeć - gderać, marudzić
• buda - szkoła lub bramka na boisku lub kram - stoisko na targu lub na odpuście
• budziorz - bramkarz lub sprzedawca w budce np. odpustowej
• buks - mały drań, sympatyczny urwis
• bulić - burzyć, niszczyć lub płacić
• bulkać - bulgotać lub mówić za dużo albo niewyraźnie
• bulknonć coś - palnąć głupstwo, odburknąć
• bulknonć sie - utopić się, topić się
• buła - guz, opuchlizna
• butlować - hałasować
• być w doma - zrozumieć lub być w domu
• być po zadku - być zacofanym
• być z kogoś zadowolonym - mieć kogoś rod
• byda - będę
• bydzie biyda - będzie ciężko
• bydziesz - będziesz
• byfyj - kredens
• bymbyn - bęben
• byrkać - odbijać po jedzeniu
• byrna - żarówka
• byszta - szczotka
• bysztek - sztućce

C

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• cajgowe galoty - rodzaj spodni roboczych lub dżinsy
• cajtung - gazeta, czasopismo
• cangi - obcęgi
• canpasta - pasta do zębów
• capnonć - złapać
• cedzitko - sitko
• cera - córka np. Waszyj cerze to już chyba łoziymnoście?
• ceruszka - córeczka
• cerziczka - córeczka
• ceski - 10 groszy
• cesta - droga
• cetnor - 50kg
• chachnonć sie - pomylić się, uderzyć się, zrobić błąd np. Alech sie chachnoł!
• chachar - łobuz
• chacharstwo - łobuzeria, draństwo
• chachor - łobuz
• chacka - chusta jako nosidło do noszenia dzieci(kobieta przywiązywała chustą dziecko do siebie) np. Dej synka, wezna go do chacki!
• chaderlok, szmaciorz - skupujący stare szmaty, butelki, złom (w zamian dawał pieniądze, cukierki, garnki...)
• chałpa - dom, mieszkanie np. ta chałpa stoi fort w polu lub siedzołech cołki dziyń w chałpie
• cham - skąpiec
• chamić sie - skąpić
• chamliwy - skąpy
• chamster - chomik
• chańdownij - dawniej, przed wiekami
• chańdowny - stary
• charboły - stare buty
• chark, chork - "ciężka" ślina
• charkać, chorkać - ciężko spluwać np. Chorkosz jak stary chop!
• charlać, chyrlać - kaszleć np. Ty yno chyrlosz a chyrlosz, czamu sie niy lyczysz?
• charnonć - ugryźć
• checa - ubaw
• chichrać - śmiać się
• chichry - śmiechy
• Chimek - Joachim
• chlasnonć - uderzyć np. Chlast go w pysk!
• chlebus - darmozjad
• chlyb - chleb, pieczywo
• chlyw - chlew
• chłabinka - patyczek, gałązka, pręcik
• choby - choćby np. chobych to mioł w pazurach niyś
• chodzić po fechcie - żebrać
• chop - mąż, mężczyzna
• chopionka - kobieta ubrana po chłopsku, w śląskim stroju ludowym (chłopskim)
• Chowcie sie! - bądźcie zdrowi, do widzenia
• chrobok - robak
• chropaty - szorstki, nierówny lub pryszczaty
• chuderlok - nieborak, biedactwo, ktoś chudy
• chybło - zabrakło
• chycić - wziąć, złapać np. Chyciłech go za pazura
• chycić pana - złapać "gumę/ kapcia"
• chyłkać - szlochać
• chyrczeć - chrapać
• chyrdol, chyrtoń - gardło, przełyk, krtań, szyja
• chytać - chwytać, rozpoczynać, zaczynać np. Chytomy sie za ta robota!
• ciaciany - ładny
• ciamble, dziamble - wróble
• ciaperkapusta - kapusta utłuczona z kartoflami
• ciapkapusta - kapusta zasmażana
• ciaplyta, ciapulyta - błoto
• ciapry - brudy
• ciarach - brudas
• cicik - coś puszystego, miękki kłębuszek czegoś np. mlecz - dmuchawiec
• ciciuś - kotek, zdrobniale o kimś
• cielepa - gapa, nieudacznik
• cielik - cielątko
• ciepać, ciepnonć - rzucać, rzucić np. Ciepnij bal!
• ciepać sie - rzucać się, podskakiwać, buntować się, nie zgadzać się np. Co sie ciepiesz smarkoczu! lub Budziorz ale ty sie ciepej na tyn bal
• cig, cig, ciga... - wołanie na kozę
• ciga - koza
• Cila, Cyja - Cecylia
• cilip - wróbel lub jakiś ptak
• cima, ćma - ciemno
• ciompa, ciompy - katar, smarki z nosa np. Wytrij sie kichol bo ci ciompy lecom
• ciompel - wróbel
• ciong - odejdź stąd, idź już
• ciongnie - wieje np. Zawiyrej te dźwiyrza bo ciongnie po gyrach!
• ciorać sie - brudzić się
• ciotka - ciocia
• cip, cip, cip... - wołanie na kury
• cipa, cipka, cipeczka - kura, kurka
• ciś! - idź!
• ciś co - cisnąć, pchać coś np. Dzisio cisłach nafolowany wozyk wonglo
• ciś kaj - iść gdzieś np. Kaj ciśniesz, do roboty?
• citać, citnonć - uciekać, uciec
• ciućmok - niedorajda
• ciul, ciulik - penis, członek, "siusiak", lub dureń, oferma (wulgarnie)
• ciulnonć sie - uderzyć się, pomylić się
• ciupać - rąbać np. Uciupej tam drzewa bo chca łogyń słożyć!
• ciupnonć sie - zamienić się np. Ciupnymy sie brifmarkami!
• ciut, ciutka - odrobina
• ciyngym - za jednym razem, ciągle
• ckliwić sie - tęsknić
• cmyntorz, smyntorz - cmentarz
• cni mi sie - tęskni mi się
• coby - żeby
• col - cal, miara długości - na Śląsku najpierw był cal staropolski (1cal=24,8mm), później cal pruski (1cal=26,17mm) a obecny to (1cal=25,4mm)
• colsztok - miara (do składania)
• cołki - cały, całkowity, zupełny np. Cołki dziyń yno robota a robota!
• cołkość - całość
• cosi, cosik - coś
• cornuch - brudas
• cuda krowskie! - dziwadło, co to za dziwadło! np. Co tyż za cuda krowskie w tym szynku pokazujom, że wszystkie chopy dycki tam łażom?
• cudować - wydziwiać
• cudzy - obcy
• cufal - przypadek
• cufalym, bez cufal - przez przypadek
• cug - pociąg lub ciąg w kominie np. Niy ma dzisio cugu i sie w piecu niy poli
• cukerdołza - cukiernica, pojemnik na cukier
• cuzamyn - razem
• cwaja, cwajka - dwója (dawniej najgorsza ocena w szkole)
• cwek - pinezka
• cwerg - krasnoludek, coś małego (najczęściej drewniane lub gipsowe figurki, stawiane w ogródku np. jako ozdoba)
• cwibak - suchary, sucharki
• cwinga - klamra
• cwist - wełna, przędza, włóczka do cerowania np. Słabe to jak cwist!
• cwiter, cwiterek - sweter
• cycato - z dużymi piersiami
• cycek, cycki - pierś, piersi
• cyckać - ssać, mieć w ustach cukierka np. Co tam w gymbie cyckosz, szkloka?
• cycyhalter, cycynhalter - biustonosz
• cyferblat - tarcza zegarowa lub twarz
• cyganić - kłamać np. Niy cygoń, godej prowda!
• cygaństwo - kłamstwo
• cygaretka - papierośnica
• cygarety - papierosy
• cygon - kłamczuch, Cygan, Rom
• cyja - akordeon, harmonia
• cyjna - dziesiątka np. w grach karcianych
• cyl - cel
• cylnonć - trafić, wycelować
• cymt - cynamon
• cynt - centymetr
• cypelmyca - czapka z pomponem lub antenką jak na berecie
• cyrklować - mierzyć, planować
• cysorz - cesarz
• czamu, czymu - dlaczego
• czechmon - diabeł, czart
• czechmoński - diabelski
• chechmony - diabli
• czelodka - grupa kolegów
• czeski - 10 groszy
• cześnia - czereśnia
• czkać - mieć czkawkę np. Kurde czko mi się i czko
• czopka, copka - czapka
• czorne kluski - czarne kluski zwane też tartymi lub polskimi kluskami
• czorny, corny - czarny, brudny np. Ty pieroński czorny dioble!
• czosać - czesać
• czwortek - czwartek
• czympnonć, czympieć - kucnąć, kucać
• czynsto - często
• ćma, ćmok - ciemno, ciemność np. Miałach strach iść po ćmoku!
• ćmi sie - zmierzch, zmrok
• ćmiyl - trzmiel
• ćwierć - ćwierć godziny, kwadrans np. Je ćwierć na jedna! (godz. 12:15)
• ćwiertka - ćwiartka czegoś
• ćwikel, ćwikla - buraki pastewne, czerwone
• ćwok - oferma

D

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• dać dzióba, dać dzióbka - pocałować
• dać kusiu, dać kusiola - pocałować
• dać pozdrowić - przesłać pozdrowienia np. Ciotka wos dała pozdrowić.
• dać pozor - uważać
• dać pozwolyństwo - pozwolić, zgodzić się
• dali - dalej
• dałerwele - loki po trwałej ondulacji
• damboki, dymboki - głęboki
• dambionka, dymbionka - żołędzie dębu
• damfmaszyna - maszyna parowa, lokomotywa
• damfować, dymfować - dusić, parzyć, gotować
• damulka - strojnisia
• danga, dynga - tęcza
• darymnie - daremnie
• darymny futer - nie potrzebnie, na próżno, ktoś bezużyteczny
• darzić sie, darzyć sie - udało się, powiodło się
• deka, deczka - koc, narzuta
• dekel - wieko, pokrywa lub rozum np. Coś ci pizło na dekel! (zwariowałeś)
• deklik - wieczko, pokrywka
• dekować - zakrywać coś, chować się, kryć lub robić dach
• delowka - podłoga
• dinks - takie coś, słowo joker, zastępuje wiele rzeczowników np. W maszynie zepsuł mi sie taki dinks.
• diobelski - diabelski
• dioboł - diabeł
• diobła huśtać - wymachiwać nogami
• diobły - diabły
• diosecki - diabelski
• diosek, diosi - diabeł, diabli
• do jarzi - do wiosny
• do kupy - wspólnie, razem
• do siela - do tereaz
• dochtor, dochtorka - doktor, lekarz
• dociepnonć - dorzucić np. Dociepnij wonglo do pieca!
• dociyrny - dociekliwy np. Niy być taki dociyrny!
• doczkać - zaczekać, doczekać
• doczkej - poczekaj, uważaj sobie, zaraz ci pokażę np. Doczkej, doczkej, zaro cie chyca!
• dokoptować - dołożyć, dołączyć np. dokoptujymy lina i bydzie gynał
• dołza - gniazdko elektryczne
• dombek - chryzantema, złocień ogrodowy
• dorachować sie - doliczyć się
• Dorka - Dorota
• dorta - tort
• dostać do gowy - zwariować
• dować - dawać np. Niy dowej psu wosztu!
• dować pozor - uważać, pilnować się np. Dej sie pozor na tego synka!
• do zadku - do tyłu
• drabiniok - drabiniasty wóz
• drach - latawiec
• drajfus - szewskie kopyto
• dran - moja kolej np. Terozki jo przida dran!
• drap, drapko - szybko
• drobnioki - drobne, drobniaki, drobne pieniądze, drobne monety
• droźnić sie - napastować, umyślnie denerwować, drażnić np. Niy droźnij sie z moim psym!
• drukknefel - zatrzask (zamiast guzika w ubraniu)
• drynda - stary pojazd
• dryjer - tokarz
• drzewiany - z drzewa
• drzewioki - drewniaki, chodaki
• drzimota - senność np. cosik mie drzimota biere
• drzizga - drzazga
• dubel - narzuta męska
• dudlik - kok
• do dom - do domu np. Ida do dom!
• dugi, dugszy - długi, dłuższy
• duldać - pić np. Wyduldołeś cołko flaszka?
• dupa w kraglu - niudacznik
• dupek - walet w grach karcianych
• duperelka, duperela - drobiazg np. na łodpuście było w pierony duperelek
• duperszwance - głupoty, niedorzeczności, bzdury
• durch, durś - ciągle
• durchfal - rozwolnienie
• dwupuklaty - dwugarbny
• dyby - gdyby
• dycki - zawsze, przecież
• dycha - dziesięć
• dychnonć sie - odpocząć sobie
• dyć - przecież, właśnie
• dylowka - podłoga
• dyndo, dyndać - wisi, wisieć np. łobocz tam coś dyndo
• dzbonek, dzboneczek - dzbanek, dzbanuszek
• działać - robić masło
• dziecka - dzieci np. Co te dziecka tak niyskoro idom spać?
• Dzieciontko - podarunek pod choinkę
• dziedzina - wieś, osada, własne gospodarstwo
• dziepiyro, dziepro - dopiero
• dzierżeć - trzymać
• dzingi, dzingole - drobne, drobniaki, drobne pieniądze, drobne monety
• dziołcha - dziewczyna
• dziołszka - dziewczynka np. ta dziołszka je rychtig gryfno
• dzióbek, dzióbeczek - pocałunek np. Dej dzióbka!
• dzisio, dzisioj - dzisiaj, dziś
• dziubnonć - skosztować, dziubnąć
• dziwać, dziwować sie - patrzeć, zachwycać się np. Dziwej sie yno!
• dziwoczyć - wariować lub poganiać, popędzać
• dziwok - ktoś dziwny lub ktoś dziki
• dziycia - dziecko, dzidziuś
• dziyncioł, dziyndzioł - dzięcioł
• dziynnie - codziennie, co dzień
• dziyń - rano, ranek, dzień
• dziywczacka - dziewczyny, dziewczęta
• dźwiyrza, dźwiyrze - drzwi np. Klupnij we dźwiyrza!
• dźistać, dżistnonć - pierdzieć, puszczać bąki-gazy/wiatry, pierdnąć, puścić bąka
• dżiżdżyć - rozdrabniać, drzeć na malutkie kawałeczki

E

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• Ecik - Edek, Edzio
• echt Ślonzok - prawdziwy Ślązak
• elefant - słoń
• elektrykorz - elektryk
• elemyntorz - elementarz
• eli, eźli - czy, albo, o ile, jeżeli
• eliby - gdyby, jeśliby
• elwer - bezrobotny lub rzut karny w piłce nożnej
• Elza - Elżbieta
• epa - siatka, reklamówka
• erlyjz - zamawiam, zaklepywanka podczas zabawy
• erbnyć, erbnonć - dostać coś, zrozumieć coś, odziedziczyć np. łon to zarozki erbnie, łoboczysz
• Erna - Ernestyna
• erplich - spadek, coś po kimś np. Erplich po ciotce
• erzac - podróbka, coś sztucznego, byle co
• eszcze - jeszcze
• Ewangelio - Ewangelia

F

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• faber - kwiat bławatek
• faca - policzek, uderzenie w policzek
• fach - zawód
• fachman, fachmon - fachowiec, specjalista
• fajer - święto, dzień wolny od pracy
• fajfka - fajka
• fajla - pilnik
• fajnie, fajniście - ładnie
• fajnidło, fajniontko - elegancik, ktoś dbający o siebie
• fajnisty - ładny, bardzo ładny
• fajny - ładny
• fajrant - koniec pracy, wolne np. Fajrant na dzisio!
• fajrować - świętować np. fajrowali łodpust fest
• fakla - pochodnia
• fala - zakres częstotliwości np. 95,5 ustow sie ta fala, tam piyknie grajom
• falbanek - stół roboczy, stół warsztatowy
• faltenrok, faltynrok - spódnica z fałdami
• falta, falt - fałda
• familijo - rodzina
• familok - zniszczony dom wielorodzinny, przedwojenny "blok mieszkalny", stary podupadający blok
• fana, fanka - chorągiew, chorągiewka
• fandzola - fasola
• fandzolić - mówić od rzeczy, mówić bez sensu
• fanga - cios, uderzenie np. Dej sie pozor, bo dostaniesz fanga bez pysk
• fara - probostwo, plebania
• farbiczki - kwiaty chabry
• farbić - farbować
• faron - drań
• farona kandego - przekleństwo
• faronić - przeklinać
• farorz, farorzyczek - proboszcz, ksiądz
• farski - proboszczowski
• faska - beczka
• fasong - oprawa, oprawka żarówki
• fasolowa - zupa fasolowa
• fater - ojciec
• fazan - bażant
• fechta - żebranina
• fechtnonć sie - nabrać rozpędu, np. jak się zanim fechtnoł
• fedra - sprężyna
• fedrować - kopać węgiel lub dyskutować o pracy
• fela, fele - felga, felgi
• fenole - drobne, drobniaki, drobne pieniądze, drobne monety
• ferszter, feszter - leśniczy
• fertich, fertig, fertichś - gotowe, zrobione np. Łobiod mom fertich
• fest - mocno, bardzo lub święto, uroczystość
• fet - tłuszcz, smalec np. Zjysz sznita z fetym?
• festelny - silny
• fiber - gorączka, drgawka
• fibermas - termometr
• fifrać - brudzić się
• fifrok - brudas lub ubrudzona twarz
• filok, filer - długopis, wieczne pióro, coś do pisania
• filong - nadzienie np. kreple bez filongu som darymne
• filować - patrzeć, zaglądać lub napełniać, nadziewać np. Coż tak filujesz bez to łokno?
• fiszhala - hala rybna (najczęściej można ją było spotkać na targowiskach)
• fitulityngeszeft mały sklepik / interes
• fizymatynta - różności
• fizyna - żyłka wędkarska
• flance - sadzonki roślin
• flaps - zupa regeneracyjna np. dawana na kopalni
• flaszka - butelka
• flek - plama np. Mosz na jakli tusty flek!
• flekować - łatać dziury w butach, przybijać podeszwy
• flider - bez, krzak bzu (roślina)
• fliger - samolot
• flinta - strzelba, karabin
• floster, flojster - plaster np. Musza sie boloka na gymbie zaflostrować!
• fojercojg - zapalniczka
• fojera, fojerka - ognisko
• fojerman - strażak
• fol - pełno np. Nalyjcie mi fol bynzyny!
• fons - wąs
• font - pół kilograma, jednostka wagi równa 0,5 kg
• fort - gdzieś tam, daleko np. ta chałpa stoi tam fort w polu
• forant - zapas np. Mom zaforantowany miech cukru!
• forhang - zasłona np. prysznicowa, w drzwiach (kiedyś wisiała zamiast drzwi np. kuchennych)
• fora - wóz
• formon - woźnica np. "Formońskie" komendy do konia: wio (ruszaj), prr (stój), heta (w prawo), cichi (w lewo), curik (do tyłu).
• forskać - pluć, parskać, kichać
• forszpajza - przystawka
• forsztelować - wyobrażać
• fotografka - zdjęcie, fotografia
• Franek, Francik, Francek - Franciszek
• Francka, Franka - Franciszka
• francki - frankfuterki
• fraszołki - fraszki
• frechowny - bezczelny
• frela, frelka - dziewczyna, dziewczynka np. Z Agnysy je rychtig gryfno frelka!
• Frida - Elfryda
• Fridek - Fryderyk
• frop - korek np. Niy chce wylyź z flaszki frop!
• fto - kto
• ftosik, ftoś - ktoś
• fuczeć - sapać, dyszeć, ciężko oddychać lub mieć pretensje np. coż tak fuczysz? lub czamuś taki ofuczały?
• fukać - perfumować
• fuknonć - skoczyć
• fulać - zmyślać, opowiadać/wygadywać bzdury np. Fulosz byle co!, fulosz jak niyzdrowo rzić
• furgać - fruwać, latać
• furt - gdzieś tam, daleko
• fus - noga
• fusbal - piłka nożna
• fusbaler - piłkarz
• fusiska - wąsiska, wąsy
• fuslajsta - cokolik, listwa przypodłogowa
• fuslapy - onuce
• futer - pokarm dla zwierząt np. Gołymbiorz kupiył łoziym kila futru!
• futerbach - flanela
• futermylok - piernik odpustowy
• futra - futryna
• futrować - karmić zwierzęta np. Nafutrowołeś kroliki?
• fuzekla - skarpeta np. Na sznorze suszom sie fuzekle!
• fyjderbal - przyjęcie w ostatni dzień szkubania pierza
• fyjderbiksa - piórnik
• fyjdering - podkładka sprężynująca
• fyniki, fynole - drobne, drobniaki, drobne pieniądze, drobne monety
• fyrlać - mieszać
• fyrlok, fyrloczka - mątew, przyrząd do mieszania
• fyrzichy - brzoskwinie

G

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• Gabi - Gabrysia
• gabla - proca (strzela się z niej kamieniami lub kulkami)
• gach - kochanek
• gadzina - zwierzyna domowa lub drób
• galan - kawaler, zalotnik
• galancić sie - zalecać się, kochać się
• galanty - elegancki
• galert - galaretka
• galotki - spodenki, krótkie spodenki, ciepłe damskie majtki
• galoty - spodnie
• galować sie - wystroić się
• gańba - wstyd np. To bydzie gańba na cołko wieś!
• garce - garnki
• gardiny, gardinki - firany, firanki
• gardinsztanga - karnisz
• garniec - duży garnek
• garus - bałagan np. Ale tu momy garus!
• garusić - bałaganić np. Aleś tu chopie nagarusiył!
• gazok - piłka do tenisa ziemnego
• gdosi - ktoś
• gdo - kto
• gdowa, gdowiec - wdowa, wdowiec
• geburstag, gyburstag - urodziny
• gelt - pieniądze np. mosz gelt na halba?
• geltag - wypłata, zarobek, pensja np. Czamuś cołki geltag przepiył?
• geltasza - portfel
• gelynder - poręcz np. Zefek sjyżdżo po gelyndrze!
• gerować - fermentować
• gibać sie - śpieszyć się
• gibej sie, gibnij sie - pospiesz się
• gibis - sztuczna szczęka
• gibki, gibke - szybki, szybkie
• gibko - prędko, szybko np. Leć tam, a gibko!
• gichnonć - uderzyć, chlusnąć
• giczoł - kość, kawał mięsa z kością
• gik - dwukołowa bryczka z dwoma dyszlami
• gipsdeka - sufit
• giskana - konewka, podlewaczka
• gitra - krata, okratowanie
• gizd - drań, łobuz np. Ciś ty pieroński giździe!
• gizdula - przezwisko wobec kobiety
• glaca - łysina
• glacaty - łysy np. Taki mody a już glacaty!
• glacoń - łysy
• glajcha - zakończenie pewnego etapu robót
• glajzy - szyny, tory kolejowe
• glanc - wysoki połysk np. Wypucuj to na glanc!
• glancować - polerować, czyścić, ubierac się odświętnie
• glashaus - szklarnia
• glaska - szklanka
• glazyjki - rękawiczki skórzane np. Patrz jak sie asi w nowych glazyjkach!
• glazpapior - papier ścierny
• gliknonć, glikło sie - udać, udało się np. Ale ci sie glikło, jak ślepyj kurze ziorko.
• gliniok - glinianka
• glizda - glista, dżdżownica
• gładko - ślisko
• gnać - pędzić, szybko iść/biec lub jechać
• gnat - kość np. Bier sie bo ci połomia gnaty lub łobocz jakim gnatym sie bawi tyn pies
• gnić - spać lub rozkładać się np. Dyć tyn synek już gnije lub Ty kedy w tym pryku zgnijesz
• gnojok - obornik, miejsce na obornik, gnój np. Łażom kury po gnojoku i maszkecom!
• gnotek - pniak do rąbania np. mięsa u rzeźnika
• gnyk - plecy np. pieroński podciepie dostaniesz po gnyku lub boli mie gnyk jak jasny byk
• godać - mówić, powiadać np. Niy godej tela!
• godali - mówili
• godanie - mówienie
• godka - mowa np. Niy moga suchać tyj gupij godki!
• Gody, Godni Świynta - Boże Narodzenie
• goik - choinka lub drzewko wielkanocne
• gojny - gajowy, leśniczy
• golacz - fryzjer męski np. Idź do golacza, niych ci te szkuty łobszcziże!
• gołymbiorz - hodowca gołębi np. Dobry gołymbiorz potrafi odróżnić następujące gołębie: polnioki, młodzioki, briwy, rołty, sztajfy, sztrasery, siwki, wyczoki, fale, kurzoki, wyczoki, szymle, kapszoki i piyrzoki.
• gonsiony - gąsienice, robaki
• goń - polowanie
• gora - strych, poddasze np. Stare szczewiki wyniyś na gora, jeszcze sie przidajom!
• goreć - palić się np. Wejrzij do żeleźnioka czy jeszcze gore!
• gorek - garnek
• gorczek - garnuszek np. Nańcie gorczek bonkawy!
• gorki - gorący lub garnki
• gorko - ciepło, gorąco
• gorol - nie Ślązak np. Ale z ciebie gorol! np. Gorol, a jaki porzondny!
• gorolka - nie Ślązaczka lub góralka sprzedająca po domach drewniane zabawki, łyżki, mieszadła itp.
• Gorolowice - miejscowość poza Śląskiem np. Ciś tam do tych swoich Gorolowic!
• goroncznik - termometr
• gorszyć sie - gniewać się
• gorść - garść, dłoń
• gorzoła, gorzołka - wódka
• gowa - głowa
• gowiedź - ptactwo domowe
• gowiydź leśno - dziczyzna
• górol - góral
• graczki - zabawki, zabawa np. Z graczkow przidom płaczki!
• grajfka - zręczność, umiejętność robienia czegoś np. Łona mo do kwiotkow grajfka!
• grajfnie - zręcznie
• grin - kolor w kartach - czarne serce, wino bądź pik
• grincojg - warzywnik, ogród warzywny, grządki z warzywami
• griner - zielona żaba
• gris, grisek - grysik
• grodza - przegroda w piwnicy np. na ziemniaki
• gruba - kopalnia np. Moj chop robi na grubie!
• grubiorz - górnik
• grubski - górniczy
• grunt - podstawa
• gryfcok, gryfniok - elegant
• gryfny - ładny
• Gryjta, Gryjtka - Małgosia
• grzebiyniorze - wytwórcy grzebieni
• grziwka - grzywka
• guguły - niedojrzałe owoce
• gulik - kanał sciekowy, kratka ściekowa, wlew do kanalizacji
• gumin - guma np. Szukom gumina na szlojder!
• guminiok - gumowa piłka np. Luft mi pitnył z guminioka
• guminknypel - gumowa policyjna pałka
• gumiklyjzy - kluski śląskie
• gumisztamper - gumowy przetykacz, przepychacz np. do udrażniania rur, zlewu, toalety itp.
• gumoki - kalosze, gumowce
• gupi - głupi
• gupielok - głupek np. Dyć to same gupieloki!
• gupoty - głupoty, bzdury
• guptaś - głupek np. Niy kamrać sie z tym guptasiym!
• gusiok - prosiak
• Gustla - Augusta
• Gustlik - August
• gybis, gyjbis - sztuczna szczęka np. Czymuście dzisio bez gybisa!
• gymba - usta, twarz, buzia
• gymizy - warzywa
• gynał - w sam raz
• Gynek - Eugeniusz
• gynsi pympek - stokrotka
• gyńs, gańs - gęś
• gypechalter - bagażnik rowerowy
• gypel - kierat
• gyrcnyć - czknąć
• gyrglas, gerglas - szklana wężownica, urządzenie potrzebne do robienia wina
• gyry - nogi
• gysztel - wspornik np. tyn gysztel z tyj antyny ci zaruścioł
• gywera, giwera - karabin
• gywichta - noga, nogi
• gywinta - odważniki
• gzuć - szybko lecieć, jechać np. Czamu gzujesz tak na kole?

H

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• hab - kradzież np. Ida na hab!
• haberfloki - płatki owsiane
• habić - kraść np. Nahabiyłech trocha cześni!
• hacka - rodzaj husty
• haderlok - zbieracz szmat
• hadra - szmata, ścierka np. do podłogi
• haja - awantura np. Ale bydzie w doma haja!
• hajcnonć - podłożyć ogień, podpalić np. hajcnij inoś tyn papior!
• hajcować - palić np. w piecu np. hajcujesz w tym piecu hasie, szkło i byle co lub łobocz jak sie hajcuje
• hajcuje sie - pali się
• Hajdelbrek - Kędzierzyn-Koźle
• hajer - pracownik fizyczny, górnik, robotnik np. Wiluś robi za hajera!
• halać - głaskać
• halba, halbka - pół litra wódki
• halbdeker - powóz częściowo zakryty dachem
• halsband - obroża, naszyjnik np. bier tego psa łoblykej mu halsband i ciś z nim na plac
• halter - sprzączka, zapinka
• hałer - kask
• hałskyjza - ser domowy z kminkiem np. Hałskyjza nojlepij niy wonio!
• hamft - pakuły, "końskie włosie" jako uszczelnienie do gwintów np. rur C.O
• hamster, hamczyk - chomik
• handgranat - granat ręczny
• handszuły - rękawice robocze
• hankejsi - dawniej, kiedyś
• hantuch - ręcznik
• Hanys - Jan
• hanys, hanysy - Ślązak, Ślązacy
• hań, haj, hanej - tam
• haratać - drapać, kaleczyć np. Poharatoł sie na płocie!
• harboły - ciężkie buty
• hareszt, hereszt - areszt, więzienie
• harwosić - szczekać, ujadać
• harwoszenie - szczekanie, ujadanie
• harynki - śledzie
• hasi, hasie - popiół np. Zimom posuj śniyg hasiym!
• hasiok - śmietnik np. Za hasiokym rosnom kwiotki!
• haszpa - agrafka np. Haszpa sie przido jak z galot knefel straca!
• haszpka - mała agrafka
• hawerfloki - płatki owsiane
• hawiernia - kopalnia
• haziel, haźlik, hazielek - ubikacja, toaleta np. Cysorz do haźla piechty łazi!
• hazok - zając
• hazuka, hazuczka - koszulka, sukieneczka dla dziecka
• hebama, hyjbama - położna
• hebel - strug
• heft - zeszyt
• heftnonć - zafastrygować coś, wstępnie złączyć lub pospawać
• heklować - szydełkować np. Starka piyknie heklowali!
• herc - kolor w kartach - czerwone serce, czerwień bądź kier
• hercklekoty - trwoga, szybsze bicie serca, kołatanie serca, choroba serca
• hercowa - wielka łopata (w kształcie serca) np. Hercowom to sie nabakosz!
• herszlag - zawał
• Hilda - Hildegarda
• hledani - szukanie
• hned, hneda - szybko, w niedługim czasie, za niedługo, wkrótce np. Wiosna hned!
• hoczyk, hok - hak, pogrzebacz do pieca
• hoł ruk - hej hop! np. przy podniesieniu czegoś ciężkiego
• hołda - hałda (najczęściej znajdująca się blisko kopalni)
• hołdziorze - zbieracze węgla na hałdach
• hołzy - spodnie
• hołzyntregi, hołzyntregle - szelki np. Zrobia sie szlojder z hołzyntregi!
• honcfot - niegrzeczny, urwis, łobuz, nicpoń
• hruby - gruby
• hufnol, hufnygel - gwóźdź do przybijania podkowy do końskiego kopyta
• husi, hansi - gęsi
• hut, hutek, hucik - kapelusz, kapelusik np. Gryfny mo ta dziołszka hutek!
• hyc - upał, skwar, gorąc np. dzisio momy pieronowy hyc!
• Hyjdla - Jadzia
• hyndyczka - indyczka
• hyndyk - indyk
• hynkel, hyngel - uchwyt np. tyn hynkel w taszy mom za mały
• hyrlać, hyrlosz, hyrlanie - kaszleć, kaszlesz, kaszlanie
• hyrzać, hyrzanie, hyrzo - śmiać się, śmiech np. i z czego hyrzosz?

I

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• ibrich - zapas
• idzie to zrobić - można to zrobić
• Ignac - Ignacy
• inaczi - inaczej
• inakszy - inaczej np. inakszyj żeś tyn łogrod mog zrobić
• incug - kazirodztwo
• indianer - indianer
• inkszy - inny np. cosik inksze te ałto mocie
• interesantny - interesujący
• ino - tylko
• ipi - brak piątej klepki np. Ty mosz ipi!
• ipta - głupek, oferma np. tyś to je ipta ja
• isty - pewny
• istny - prawdziwy np. Z ciebie je istny gupielok!
• isto - naprawdę, pewnie
• iś - iść
• iś pod paża - iść z kimś "pod rękę"
• Italok - Włoch np. Italoki to kiepskie wojoki!
• izba, izbedka - pokój, pokoik np. Dziecka, niy garusić w izbie!
• izolyjband - taśma izolacyjna
• iże - że

J

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• ja - tak np. Ja, ja, a my ci godali...!
• jabczok - mus jabłkowy, ciasto z jabłkami lub wino owocowe
• jadymy - jedziemy np. Latoś jadymy do Niymiec!
• jagodki - porzeczki np. Te jagodki to kwasiory!
• jajco - jajko np. Zrobiymy sie smażonka z cołkij tytki jajec!
• jakisi - jakieś
• jakla, jakelka - górna część ubrania "chłopskiego" kobiety, bluza, żakiet np. Łobklykłach sie za ciepło jakla!
• jako - jak np. Jako tam stoi napisane?
• jamrać - narzekać, marudzić
• jargać sie - denerwować, złościć się
• jarganki - organki
• jedla, jedła - jodła
• jednopuklaty - jednogarbny
• jednym ciyngiym - non stop, bez przerwy
• jedwob, jydwob, hedwob - jedwab
• jedyn - jeden
• jedzok - mający apetyt np. Dziwej sie, jaki tyn jedzok mo wielgi basior!
• jegelniczka - poduszeczka na igły np. Niy siednij sie na jegelniczka!
• jeli - czy, czyżby
• jeglorz - krawiec
• jegła - igła np. Kajżech dała sie te jegły!
• jegliczki - druty do sztrykowania np. Te jegliczki som na zoki!
• jejo - jej np. jako to jejo ceruszka jest świynto
• jerona, jeronie - przekleństwo np. Jeronie, dej mi pokoj!
• jesi - czy
• jezder, jezderkusie!, jezderyjo! - o jej!, o Boże!
• Jezusie, Maryjo Świynto! - o Boże!, zawołanie wystraszonej osoby
• jeźli - o ile, jeżeli
• jo - ja np. Jo sie nazywom Jorguś!
• jodło, jołdło - jedzenie, potrawa
• johanka - czerwona porzeczka
• Jon, Jonek - Jan, Janek
• jor - wiosna
• Jorg, Jorguś - Jerzy
• Jozek - Józef
• jscać, jscanie - sikać, sikanie, oddawać mocz np. Dej pozor, bo najscosz na deska!
• juzaś - znowu, znów np. Juzaś leci dyszcz!
• jużyna - podwieczorek
• jyndyk - indyk
• jyny, jynym - tylko
• jynzor - język

K

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• kabociorz - człowiek fałszywy
• kabot - marynarka
• kachla - kafla, płytka ceramiczna
• kachlok - piec kaflowy
• kaczok - bajoro, stawek
• kaczyca - żelazny piec, inaczej żeleźniok
• kadubek - budka lęgowa dla ptaków, karmnik
• kadzić - smrodzić
• kafyj - kawa
• kaj - gdzie
• kaj jaki - jakikolwiek
• kaj tam - gdzie tam, ależ skąd np. Kaj tam, przeca koza niy jy papioru!
• kajniykaj - gdzieniegdzie
• kajsik - gdzieś
• kajś - gdzieś
• kaj yno - gdziekolwiek np. Kaj yno wleziesz, tam gupio godosz!
• kajindzij - gdzie indziej
• kakałszale - napój z łuski kakaowej
• kalfas - pojemnik do mieszania zaprawy cementowej
• kalny - mętny
• kamela - wielbłąd np. Kamela mo dwa pukle!
• kamelki - rumianek
• kamerlik - komórka, małe pomieszczenie
• kamracić sie - przyjaźnić się, kolegować się np. Niy kamrać sie z tym pieronym!
• kamrat, kamraci - kolega, koledzy
• kamratny - przyjacielski
• kamyń, kamynie - kamień, kamienie
• kana, kanka - pojemnik na mleko
• kant - krawędź np. dej pozor na kant stoła
• kantowka - belka drewniana, legar
• kansi, kańś - gdzieś
• kapa, kapka - nakrycie czegoś (np. łóżka), końcówka czegoś (np. buta)
• kapka - kropla lub odrobina czegoś
• kapelka - mała czapka, kapelusik np. Nasz biskup mo fajno kapelka!
• kapelonek - wikary, młody ksiądz np. Do naszyj wsi prziszoł mody, szwarny kapelonek!
• kapistrant - ministrant
• kapka - kropelka, odrobina
• kapnonć sie - zrozumieć, zorientować się np. Łona sie chyba nigdy niy kapnie!
• kapołka, kapałka - serwatka np. Łod kapołki biere mi sie na żiganie!
• kapok - peleryna, kamizelka ratunkowa
• kapry, kaper - karpie, karp
• kapsa, kabza - kieszeń np. Wyciong te rynce z kapsy!
• kapuca - kaptur
• kara - taczka np. W karze mom piosek i kamynie!
• karasol, karasola - karuzela np. Pozwyrtomy sie na karasolu?
• karasolnik - osoba obsługująca karuzelę
• karbidka - lampa karbidowa (stosowana na kopalniach)
• kareł - karzeł
• Karlik - Karol
• karlus - chłopak, młodzieniec, kawaler np. Łod kogoś ty je, karlus? (Czyim jesteś synem chłopczyku?)
• karminadla, karminadel - kotlet mielony, klops np. Dzisio na łobiod karminadle!
• karnonć sie - przejechać się (np. na rowerze) np. Dej sie karnonć na kole!
• kartacz - miotła
• kartofel - ziemniak
• kartoflonka - zupa ziemniaczana
• kastlik - pudełko, skrzynka
• kastrol - duży garnek z żeliwa
• kasturki, kasturzoki - kapelusze z zajęczej sierści
• katelmus, katyjmus - katechizm
• keciok - karuzela łancuchowa
• kecka - spódnica np. Kożdo kecka mu sie podobo!
• kedy - kiedy
• kejnedy - innym razem np. Pogodomy ło tym kejnedy!
• kelnia - chochla lub kielnia - narzędzie murarskie
• kerhow - cmentarz np. Kożdy z nos trefi na kerhow!
• kery, kero - który, która
• keta - łańcuch (od roweru) lub korale, ozdobny łańcuszek np. Sleciała mi keta w kole! lub aleś sie strzelył keta
• kibel, kiblik - wiadro
• kichol - nos
• kidać - poplamić, polać się (np. zupą) np. Niy kidej sie żurym!
• kiwać - machać
• keby - jakby, gdyby
• kecka - spódnica
• kepa - główka np. bier jom na kepa
• kepkować - główkować (np. piłką)
• kiej, kiejś - kiedy
• kiela - ile, wiele
• kiere, kiery - które, który
• kiołzać, kiołzawka - ślizgać, ślizgawka np. Pokiołzomy sie na kiołzawce?
• kirchof - cmentarz
• kilać - łaskotać np. Niy kilej mie bo sie pojscom!
• kimnonć sie - zdrzemnąć, przespać się
• kindermyjdla - opiekunka do dzieci
• kipa - niedopałek papierosa
• kiper - auto wywrotka
• kipnonć - przechylić lub umrzeć
• kipować - wywracać, strząsać popiół z papierosa
• kista - skrzynka np. W kiście piwa je 20 flaszek!
• kiszka - kwaśne mleko np. Kartofle z kiszkom jymy dycki w piontek!
• kita, kitka, kitko - uda, udko np. od kurczaka
• kitel - fartuch np. roboczy
• kiwnonć sie - pomylić się, zmylić
• klachać - plotkować
• klachanie - plotkowanie
• klachula - plotkara
• klachy - plotki np. Zaś Ana idzie do nos na klachy!
• klajd - suknia
• klajster - klej
• klank - dźwięk, warkot silnika np. jaki tyn mustang mo piykny klank
• klamor - coś niepotrzebnego, stary grat np. Wyciepnij te stare klamory!
• klapaczka - packa na muchy np. Zaś mi dziecka wziyny klapaczka!
• klapka - łapka na myszy
• klapsznita - podwójna kromka chleba, kanapka np. Styknom ci dwie klapsznity?
• klara - słońce np. ale dzisio klara blynduje
• klawiyr - pianino np. Zagrej "sto lot" na klawiyrze
• klekotać - uderzać, kołatać
• klekotka - kołatka
• klipa - oferma lub zabawa dziecięca
• kloper - trzepaczka np. Jak wezna kloper to dostaniesz po rzici!
• klopsztanga - trzepak np. Złaś synek z tyj klopsztangi!
• klosztor - klasztor
• klosztorno panna - zakonnica
• kloszczonka - woda po kluskach np. Zaniyś ta kloszczonka wieprzkowi!
• klotka - klatka np. Staroszek robi klotki na kroliki!
• kluczka - korba np. do studni
• kludzić - prowadzić, przeprowadzać się np. Przekludza sie na familoki!
• kluk - chłopiec
• klupać - pukać, trzepać, uderzać
• klyty - rozmowy
• kłaki - buraki pastewne, krokiew
• kłobucznicy - kapelusznicy, ludzie robiący kapelusze
• kłobuk - nakrycie głowy, kapelusz
• kłopeć, kłopcie - duży kawałek/ki czegoś np. w potrawach
• kminić - oszukiwać, kłamać
• knefel, kneflik - guzik, guziczek np. Urwoł sie z szaketa knefel!
• knif - sztuczka, sposób np. Naucz mie tego knifa!
• knipsaparat - aparat fotograficzny
• knipsować - fotografować, robić zdjęcia
• knobloch - czosnek
• knobloszka - parówka
• knut - odchody, stolec
• knypek - karzeł, osoba małego wzrostu, grubasek np. taki knypek przilecioł i coś buczoł
• kocher - kuchenka elektryczna
• kocik, kociczka, kociontko - mały kotek
• kodka, kłodka - kłódka
• kofer - skrzynia, walizka
• kokot - kogut
• kokotek, kokocik - kogucik lub kran
• kole - przy, koło, obok np. Kole chałpy mom zogrodka!
• kolity - kolisty
• kolybać sie - kołysać się
• kolybka - kołyska
• kolyndniki - kolędnicy
• koło - rower np. Jeździsz na kole bez czimania?
• kołocz - ciasto drożdżowe np. Co to za niydziela bez kołocza!
• kołoczek, kołoczyk - drożdżówka
• kołorz, kolorz - kołodziej
• komora - spiżarka np. Niy wyrobiej bo cie zawrza w komorze!
• konkastla, kołkastla - węglarka, pojemnik na węgiel przy piecu
• konsek - trochę, kawałek np. Ani konsek zisty niy łostało?
• kopalnioki - czarne anyżowe cukierki
• kopcić - dymić, kurzyć np. Ale sie kopciło z tyj chałpy jak pieron
• kopidoł - grabarz, górnik
• kopla - klamra od paska, sprzączka
• kopocz, kopoczyk - kopaczka, motyka
• kopruch - komar np. Ale kopruchy żerom!
• kopyrtka - fikołka, koziołek, przewrót gimnastyczny
• kopyrtnonć - zrobić fikołka
• korba - ktoś pomysłowy
• korflasza - naczynie do fermentacji wina
• kormik - wieprzek, tucznik
• kosok - sierp np. Niynabruszonym kosokym wiela niy nabrusisz!
• koziczka - kózka
• kracpuc - rodzaj tynku zewnętrznego na domach
• kradziok - złodziej
• kragel, kraglik - kołnierz np. Mosz niywybiglowany kragel!
• kraiczek - kawałek chleba
• krajzyga - piła tarczowa
• kranckuch - babka, ciasto drożdżowe, z posypką
• krasikoń - koniczyna
• krauski - falbanki np. Galotki z krauskami (Majtki z falbankami)
• krauza, krauzka - słoik, słoiczek np. Ciotka zawarzyła sto krauzow na zima!
• krepel - pączek np. Kołoczki som lepsze łod krepli!
• Krista - Krystyna
• kroć - kroić
• krojc - kolor w kartach - koniczynka, żołądź bądź trefl
• kromflek - obcas np. Niy uważom szczewikow na wysokim kromfleku!
• kronlojter - żyrandol, klosz na lampę
• kropka - kropla
• kroszonka - pisanka
• kroliczok - klatka na króliki
• kroliczorz - hodowca królików
• krupnioki - kaszanka np. Narobiymy fol krupniokow!
• krupy - kasza
• krupy pogańskie - kasza gryczana
• kryka, kryczka - laska, laseczka
• kryklać - mazać, gryzmolić np. Niy kryklej tak w tym hefcie!
• kryska - kreska
• krze - wielkie krzaki
• krzest - chrzest
• krziżok - skrzyżowanie
• krzok - krzak
• krzon - chrzan
• krzikopa - rów np. Wpod łożyrok do krzikopy
• krzipce - skrzypce
• krziż, krziże, krziża - kręgosłup
• ksiynżoszek - ksiądz
• ku - do np. poć ku mie, abo idź ku nimu
• kucać - kaszleć np. Bez czopki łazisz a potym kucosz a kucosz!
• ku chałpie - do domu np. Ida ku chałpie
• kudły - włosy, sierść np. Jak cie chyca, to ci te kudły wyszkubia!
• kukać - zaglądać np. Kuknij do komory, eli tam jeszcze je kołocz?
• kukawka, kukowka - kukułka
• kuklok - oczko, wizjer "judasz" w drzwiach
• kulać - turlać, toczyć, formować kulki, walcować
• kulok - okrągły klocek
• kuloryba - kalarepa
• kunsztiki - sztuczki, coć rewelacyjnego
• komin, kumin - komin
• kominiorz - kominiarz
• kupa - dużo np. Nawalyło kupa śniega!
• kupny - kupiony np. Kupny kołocz je ańfachowy!
• kupowane - pełne
• kurdupel - mały
• kurzić - palić papierosy, kurzyć
• kurzik - kurka, kurczak np. Kupiyłach sie na torgu łoziym kurzikow!
• kurzok - palacz papierosów
• kusik, kusiol - buziak, całus, całusek
• kwaretka, kwarytka - ćwiartka wódki
• kwasiory - coś kwaśnego np. Te jabka to istne kwasiory!
• kwaśno kapusta - szczaw
• kwiść - kwitnąć
• kwolić sie - chwalić się
• kyj - skoro np. kyj tak godosz
• kyjza - ser (nie twaróg)
• kyjza ciaciato - ser pleśniowy
• kyłzać, kyłzawka - ślizgać, ślizgawka np. Pokyłzomy sie na kyłzawce?

L

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• labiydzić - narzekać, skarżyć się
• lachać sie, lachnonć sie - śmiać się, zaśmiać się
• lacie, laćki, lacze - pantofle domowe
• laclik - śliniak, śliniaczek
• lacopiyrz, latopiyrz - nietoperz
• ladować - ładować np. weź inoś zaladuj mi to na fora
• laga - gruby kij, laska
• lajbik - biustonosz
• lajera, lajerka - katarynka np. powiedzonko - Tu mie szczyko, tam mie żgo, w rzici mi lajerka gro!
• lajerman, lajermon - kataryniarz
• lajsta - listwa
• lajtong - rurociąg
• lak - farba lub cerata
• lakować - malować, lakierować
• lakowany - malowany, lakierowany
• lakszuły, lakszoły - lakierki, buty na wysoki połysk
• lamyncić - narzekać, skarżyć się
• lałfka - oczko w po nczosze
• lanszaft, landszaft - namalowany obrazek, scenka lub jakiś widok
• lańcuch - łańcuch
• larmo - gwar, hałas, awantura np. W tym larmie idzie łogupnonć!
• larmować - hałasować, głośno sie zachowywać
• larwa - maska lub wstrętna gęba
• lata - poprzeczka bramki
• latosi, latoś - w tym roku, tego roku, tegoroczny, bieżący rok np. Latosi jabka som słodke
• latowy - letni
• lauba - altana, zadaszenie, ganek przy domu, wiatrołap, weranda
• laufbryka - bryczka, powóz
• lazaret, lazaryt - szpital
• leber - drań, obibok
• lebioda - człowiek chorowity, leniwy
• lebo - lub, albo
• lecieć - biec, frunąć np. Łobocz jak tyn samolot nisko leci lub Tyn twoj synek leci jak poparzony
• lecyj, lekcyj, lekcy - lżej
• lecyjak, lecyjako - byle jak, niedbale
• lecykandy - gdzieniegdzie
• legitka - legitymacja
• legnonć sie, lygnonć sie - położyć się
• leko, letko, lechko - lekko, łatwo
• lelek, leloń - niezdarny, nieudacznik, zniewieściały mężczyzna
• leluja - lilia lub dziwak
• lelyń - jeleń
• lepi - lepiej
• leżanka - tapczan
• libsta, lipsta - narzeczona np. powiedzonko - Libsta z kawalerym, pod jednym numerym!
• lica, licka, liczki - policzki
• lichy - słaby, chorowity np. ooo coś żeś dzisio lichy
• lichsztrom - instalacja elektryczna 1-fazowa
• lilowy - fioletowy
• listonorka - listonoszka
• liter - litr
• liwa, liwy - gęś, gęsi
• liwa, liwa, liwa... - wołanie gęsi
• liznonć - przewrócić się, upaść, skosztować czegoś np. Aleś liznoł ynta! lub np. liznij sie tego loda
• lizok - lizak np. Lizok zmazany łod piosku je yno do wyciepanio!
• lojfer - dywan, dywanik, chodnik lub ruchliwe dziecko
• Lojzik, Lojz, Lojzek - Alojzy
• lomp - drań np. Ty pieroński lompie, doczkej no...!
• lompy - stare graty, niepotrzebne rzeczy
• lonty - stare ubrania, szmaty
• lotać - biegać, fruwać np. Ty sie dziołszko nalotosz po tym placu!
• Lucka, Luca - Łucja
• luft - powietrze
• luftbalon - dmuchany balonik
• luftplompa - pompka, sprężarka
• luftbiksa - karabin-wiatrówka
• luftować - wietrzyć
• lukać, luknonć - spoglądać, spojrzeć np. Luknij na ta dziołcha!
• lukaty - z kręconymi włosami np. Ale mocie ta cera lukato!
• lulać - siusiać
• lulok - "siusiok"
• lutkolba - lutownica
• lyberka - wątrobianka
• lygać - kłaść się spać np. Cza rzykać i lygać!
• lyjberwoszt, lyberwoszt, leberwoszt - wątrobianka, pasztet
• Lyjna - Helena
• lyjopard, lyopard - lampart
• lyjty - lanie, bicie np. Szykuj sie Ziguś na lyjty!
• lyki - leki
• lykorz - lekarz
• lynga - długa bułka, bułka francuska, bagietka
• lynijorz - linijka
• lynsztanga, lungsztanga - kierownica od roweru
• lyski - leszczyna, orzech laskowy
• lyże - łóżko, coś na czym się leży

Ł

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• łachy - ubrania np. Te stare łachy cza spolić, bo yno garuszom nom w szranku
• łacny - tani
• łapczywy - zachłanny
• łapnonć - chwycić, schwytać np. Widzisz tam tego hazoka, łapnij go yno
• łaska - łasica, gronostaj (zwierzak)
• łaszczyć się - łakomić się, skąpić np. Łon sie łaszczy i bala niy pożyczy
• łazić - chodzić
• łeb - głowa
• łeboń - mały chłopiec np. te pierońskie łebonie zaś larmujom pod łoknym
• łechtać - łaskotać
• łechciwy, łechtliwy - mający łaskotki
• łobadziory - brzydkie, niekształtne, poobijane owoce lub warzywa
• łobalić - przewrócić lub wypić np. Łobalili cyntla i byli naprani
• łobciepać - obrzucać, otynkować
• łobdrzistany - ubrudzony, pobity
• łobiadować - jeść obiad
• łobiecki, łobiycki - obitnice, obiecanki
• łobiesić sie, łobwiesić sie - powiesić się
• łobiod - obiad np. Dzisio łobiod we połednie. A ślonski łobiod to: rolada, modro kapusta i kloski polone zołzom.
• łobiyle, łobiyli - zboże
• łobleczony - ubrany np. Chop sie bez baby doporzondku niy łoblecze
• łobleczynie - ubranie
• łobloć - polać
• łoblyczki - ubrania
• łoblykać sie - ubierać się
• łoboczyć, łobocz - zobaczyć, zobacz np. łobocz yno tyn heft
• łobrobiać - uprawiać pole lub opiekować się np. Dyć łona go sztyjc łobrobiała
• łobroz, łobrozek - obraz, obrazek
• łobrzinek - skrawek, odcięty z brzegu kawałek kołocza
• łobsioty, łobsiony - obsiany
• łobsztalować - zamówić, zarezerwować, zaplanować
• łobstoć - wytrzymać, wytrwać np. Starzik tak na wiosna cześni gałynzie połobcinoł, że niy łobstoła
• łobucie - obuwie
• łociypka - snopek
• łodbywać - nakarmić dobytek np. kury np. Trza wszystko połodbywać a jo choro!
• łod zadku - od tyłu
• łogyń - ogień
• łojcowie - rodzice
• łojla - siniak pod okiem, podbite oko, guz
• łoklany, oklany - bezczelny
• łoklupać - opukać
• łokminić - okłamać
• łomaścić - okrasić, okraszać, dodać tłuszczu
• łomasta - dodatek do okraszania potraw (np. smalec, śmietana, tłuszcz itp.) np. łomaścić fetym kluski z miynsym
• łomylać - żuć, ruszać ustami, ciągle gadać np. Yno łomylosz tym jynzorym a łomylosz!
• łon, łona - on, ona
• łonaczyć - robić coś, słowo joker, stosowane na określenie każdej czynności np. Nasz starzik kupiył taki dinks i nałonaczył nim stare radijko
• łone - to coś np. podej mi te łone
• łoński rok, łońskigo roku - ubiegły rok, poprzedni rok, ubiegłego-poprzedniego roku np. Łońskigo roku tomaty lepij poschodziyły
• łoroz - nagle np. Łoroz sie blyskło i w nasza stodoła pieron szczelył
• łorynżada - oranżada
• łosprawiać, łosprowiać - opowiadać np. Ło czym to starko łosprowiocie?
• łostawić - zostawić
• łostrynżyny, łostrynżnice - jeżyny
• łostuda - awantura, kłopot, problem, zgorszenie np. Z tym waszym synkym to yno wieczno łostuda
• łoszkiliwiec - brzydal
• łoszkliwy - brzydki, wstrętny np. Za tyj komuny to było richtig łoszkliwie!
• łoszkrabiny - obierki z ziemniaków lub jabłek np. Takim popszniołom to świynty Mikołoj yno łoszkrabiny a wongel przinosi!
• łoszkrobać - obrać ziemniaki, marchew
• łoszkubek - ktoś niewydarzony, nieudacznik
• łoszkubiny - szkubanie pierza
• łoświycić - zaświecić
• łoziym - osiem
• łoziymnoście - osiemnaście
• łożrać sie - spić się
• łożarty, łożryty, łożrity - pijany
• łożyrok, łochlapus - pijak
• łyknonć - połknąć
• łysoń - łysy

M

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• macać - dotykać np. niy macej mie, albo niy macać warzyw
• macać sie - guzdrać się lub dotykać się np. tyn kawaler z tom frelom sie yno macajom
• macej sie - pospiesz się
• macha - mina np. Szczylo macha choby afa
• macnij - dotknij np. Pomacej ta ściana jako je mokro
• macher - fachowiec, człowiek przedsiębiorczy
• magel, magla, maglownia - magiel
• majtnonć sie - minąć się, nie trafić
• majs - kukurydza np. Niy idymy na majs, bo gospodorz na polu!
• majster - przełożony, brygadzista, tzw. team lider
• majstersztig - coś zrobione po mistrzowsku
• majzel - przecinak
• makowki - wigilijna śląska potrawa z maku i chałki
• makowy - rękawice z jednym palcem
• makron - kokos
• makrony - ciastka kokosanki
• malckawa - kawa zbożowa
• malta - zaprawa murarska np. Wciepnijcie do tyj malty trocha piosku, bo je za rzodko!
• malućki - malutki, mały
• malyrz - malarz np. Malyrz, mulorz i świnia, to jedna rodzina!
• małowiela - prawie, nieomal np. małowiela brakło i by łod ymila po pysku dostoł
• małpica - małpa, złośliwa osoba
• mamincycek - maluch, dziecinny
• mamlać - żuć, jeść lub całować się np. łoni sie yno sztyjc mamlajom
• mamlas - niedołęga, oferma
• mamlasiaty - płaczliwy, oferma
• mamlaty - oferma
• mamlok - usta, długo jedzący obiad
• mamulka - matka, mamusia lub babcia
• manczester, manszester - sztruks
• manczestroki, manczestry, manczestrowe galoty, manszestrowe galoty - spodnie sztruksowe
• mandle - migdały
• Manek - Emanuel
• manele - bagaże, rzeczy
• manszaft - drużyna
• mantel, mantlik - płaszcz, lub pokrowiec, ochraniacz
• mantelszyrca - gruby męski fartuch, ubranie ochronne
• maras - błoto, brud
• marasić - brudzić np. Sebuwej szczewiki, bo namarasisz!
• markew, marekwia, markewka - marchew
• markotny - smutny np. Coście dzisio starko tacy markotni?
• Maryj, Maryjka - Maria
• Maryna - Maria
• masara - wielka tłusta mucha lub gruba kobieta
• masarnia - rzeźnia lub sklep mięsny
• masny - tłusty
• masorz - rzeźnik, sklep mięsny np. U masorza som masorz dzisio sprzeduje
• maszka - kokardka, muszka
• maszkecić - jeść coś dobrego np. Ciomple na gnojoku siadły i maszkecom
• maszkeciorz - smakosz
• maszkety - coś dobrego do jedzenia, przysmak, słodkości, łakocie
• maścić - iść szybko, śpieszyć się
• maślonka - maślanka
• maśniczka - maselniczka, naczynie do robienia masła
• matlać - plątać
• maznonć - uderzyć np. dej sie pozor bo cie zaro mazna
• mazok - beksa, maruda
• melka, mylka, mylzupa - zupa mleczna zatrzepana mąką
• merta, myrta - mirt
• meter, myjter - metr
• miałczek - kwilące, popłakujące dziecko
• miano - imię i nazwisko np. Baba łod Alojza Porwoła mianuje sie Porwołka, abo Porwolino a czasym tyż Porwołczyno. Tak samo bydzie z babom łod Francka Nastuli - bydzie ij Nastulka, Nastulino abo tyż Nastulczyno
• mianować - nazywać
• mianować sie - nazywać się np. jak sie bajtel mianujesz?
• miech - worek np. W czasie powodzi ludzie miechami z pioskym bronili sie przed zaloniym
• miech - "jądra", moszna, worek mosznowy np. bier sie bo cie kopna w miech
• miechym piźniony - wariat, oszołomiony
• mieć ała - być głupim
• mieć cyla - mieć oko np. o aleś trefiył ty mosz cyla
• mieć głod - być głodnym np. ukryj jeszcze dwie sznity bo mom głod
• mieć kogoś rod - być z kogoś zadowolonym
• mieć mlyko pod nosym - być dziecinnym np. Ty sie żynisz?! Dyć mosz jeszcze mlyko pod nosym!
• mieć pana - mieć "gumę / kapcia" / przebite koło / dziurę w oponie
• mieć prawie - mieć rację
• mieć ptoka - mieć bzika np. Łon mo ptoka na punkcie tyj chałpy
• mieć recht - mieć rację np. Ty mosz recht, Francek naprowdy mo nowo lipsta
• mieć ruła - być powolnym np. Z takom rułom, to cie ślimoki zadeptajom!
• mieć woga - być ciężkim
• mieć w zocy - darzyć kogoś szacunkiem np. Ujek mo w zocy naszego farorza
• mierzić - trapić, przeszkadzać, niepokoić np. mierzi mie że kopiujom moj słownik
• mierznonć - nudzić np. co mierznie ci sie? to sie palcami pobow
• miesionczek - księżyc
• mietlorz - śląski taniec ludowy
• mietła - miotła np. Bier mietła i ciś plac zamiatać!
• miglanc - spryciarz, cwaniak
• migym - bardzo szybko
• Mikuś - Mikołaj
• Milka - Emilia
• Misiek - popularne imię psa
• miszmaszyna - mieszarka do betonu
• miszong - mieszanina
• mita - środek np. boiska
• miynso - mięso
• miynsok - lubiący jeść mięso np. Ale z tego synka miynsok, już jy czworto karminadla
• mlycz - mniszek lekarski
• mlyć, mołć, zemlyć - mleć
• mlyko - mleko
• mlyty - mielony np. Mocie tyn mak już pomlyty?
• mochanie - ręczne pranie
• moczka - wigilijne śląskie danie z owoców, piernika ...
• modro kapusta - niebieska kapusta
• modry - niebieski np. Lubia modro kapusta
• modziok - ktoś młody
• mogeś - mogłeś
• moj - mój lub mąż
• moja - moja lub żona
• moł, muł, moła - miał weglowy
• mono, mone, możno - może, być może np. Mono spadnie śniyg na Wilijo?
• mom go rod - jestem z niego zadowolony
• mom jom rod - jestem z niej zadowolony
• mopel, moplik - motorower np. Moplikym sie jada na szychta...
• morszczok - świnka morska
• morzysko, morzisko - ból brzucha np. Stary Wicynt umrził na morzisko
• mostrich, mosztrich - musztarda - określenie w niektórych rejonach śląska. Zazwyczaj musztarda to zynft, zymft
• mota - ćma
• motek - młotek
• motor - silnik spalinowy, elektryczny
• motorcykiel - motor
• motyka - zła kobieta lub kobieta lekkich obyczajów
• możno - może np. Możno ja, a możno niy, niy wiym!
• mrowiec, murowiec - mrówka
• mroczyć sie - chmurzyć się
• mrugać - migotać np. tyn nełon tam mrugo a mrugo
• muldać - ssać
• murorz, mulorz - murarz
• muterka - nakrętka np. dej no muterka do tyj szroby
• mus - konieczność np. do roboty cza iś, jak mus to mus
• muskle - muskuły, mięśnie
• mycek - zając
• mycka - czapka
• mydalijka, mydalik - medalik
• mydalikorze, medalikorze - określenie mieszkańców Częstochowy
• myjtermas - miara, metr krawiecki
• myjna - grzywka
• mylzupa - zupa mleczna np. zatrzepana maką krupczatką
• mynij - mniej
• myńszy - mniejszy np. Ślonsk je łod Niymiec myńszy, ale szwarniyjszy!
• myrta - mirt
• myśliwiec - leśniczy, łowca, myśliwy

N

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• na! - masz, proszę, weź, zabierz sobie np. Na, jydz ta szekulada!
• na bezrok - za rok, w przyszłym roku
• na beztydziyń - w tygodniu, w dzień powszedni, na co dzień np. Na beztydziyń dycki jymy żur a wodzionka
• nabombany, nabombiony, nabity - pijany
• nabity - załadowany np. dej pozor bo ta giwera je nabito
• nahajcować - napalić w piecu np. nahajcuj w piecu inoś
• najprzod - najpierw
• na klinie - na kolanach np. Tyn synek na klinie dugo niy usiedzi
• na kraju - na brzegu
• na przedej - do sprzedania
• na przima, na przimo - na skróty np. Idymy na przima, bez las
• na zadku - z tyłu
• na zicher - na pewno
• naciepować - narzucać
• nacinkany - pijany
• naciongnonć sie - nasmarować się np. oliwką, kremem
• nachtiszel, nachkastlik - stolik nocny
• nachtop, nachtopek - nocnik
• nachytać - nałapać, dostać lanie np. Niy droźnij sie z ujkym bo nachytosz!
• najduch - łobuz
• najscać - nasikać, oddać mocz
• nale - no ale, lecz
• nafolowane - napełnione, po brzegi np. Fora była nafolowano wonglym!
• namowiny - zaręczyny
• nańcie! - proszę! weźcie! np. Nańcie starziku, zjydzcie sie bombona!
• napasztować - zaczepiać, drażnić
• napoczonć - rozpocząć
• naprany - pijany
• naprowda - naprawdę
• napynd - napęd
• naroz, narozki - naraz, nagle
• narychtować - przygotować np. Ksiondz z kolyndom idzie a jo niy mom nic narychtowane!
• naschwol, nasfol, naskwol - naumyślnie
• naskludzać - sprowadzić
• nasmolić - nabrudzić
• nastalować, nasztalować - nastawić, wyregulować, ustawić np. nasztaluj mi ta robota
• nasuć - nasypać
• naszpanować - naprężyć, napiąć
• naszporować - zaoszczędzić
• natron - kuchenna soda oczyszczona
• nawalony - pijany
• nazdać - zrobić awanturę, okrzyczeć kogoś np. Francek nazdoł dyrechtorowi i tera je elwrym
• nazot - z powrotem np. Dej sie karnonć na kole, tam a nazot
• nażgany - pijany
• nec - siatka
• neclik - kok
• nelki - goździki
• nerwować - denerwować, drażnić, złościć np. niy nerwuj mie bo cie prasna
• niykery - niektóry
• nimocny - chory
• niuchać - węszyć
• niy padej - nie mów np. I co ty niy padosz?
• niypoczosany - niepoczesany
• niyrob - nierób
• nikaj - nigdzie
• niy dziwota - nic dziwnego
• Niymce - Niemcy
• niy rod - niechętnie
• niyroz - nieraz
• niyrychtig - nienormalny np. Łońskigo Francek slecioł na gowa i je niyrychtig
• niyskoro - późno np. Tyn zygor idzie niyskoro
• niyskorzij - później
• niy usuchliwy - nieposłuszny
• niyżdżały - niedojrzały np. Łod jedzynio niyżdżałych jabek Erwin dostoł sraczki
• no entlich - w końcu
• nogawica - nogawka
• nogły - porywczy
• nojprzod - najpierw
• noparstek, noporstek, naporstek - naparstek
• nowomodny - nowoczesny
• nudle - makaron np. Fater, nudla mocie na pysku!
• nudelkula - wałek do ciasta
• nudelzupa - zupa, rosół z makaronem
• nupel - smoczek
• nynać - spać np. Nyny, nyny... śpij malutki!
• nynok - materac do spania na podłodze

O

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• obalić - przewrócić np. Sztynks tu, że sie chyba zaro obala
• obciepać - obrzucić, otynkować
• obcyrklować - zaplanować np. Tak żech to obcyrklowoł, że mi na płot cza akurat 128 sztachet
• oberiba - kalarepa
• obiesić - powiesić, powiesić się
• obiyli - pszenica
• oblyczka - powłoczka na pościel
• oblyczki, obleczynie - ubrania
• obłapiać - obejmować, ściskać
• obstoć - wytrwać
• obuwać - ubierać-zakładać obuwie
• ochlany - natrętny lub pijany
• ociypka - snopek
• odewrzić - otworzyć
• odkludzić - odprowadzić, odstawić np. odkludza ałto do garażu i mogymy ciś kaj
• oma, omka, omeczka - babcia np. Starko? Czamu Francek godo na swoja babcia oma?
• omasta - dodatek do okraszania potraw (np. smalec, śmietana, tłuszcz itp.) np. Omaścić fetym kluski z miynsym
• omaścić - dodać tłuszczu, okrasić, okraszać
• omszlag - zakładka, mankiet
• onaczyć - robić coś, słowo joker, stosowane na określenie każdej czynności np. Nasz starzik kupiył taki dinks i onaczył nim stare radijko
• Ojgyn - Eugeniusz
• ojla - sowa lub złośnica, wariatka np. Chyba za tako ojla sie niy wydosz?
• ojla - podbite oko, guz
• okompać sie - wykąpać się
• ołbajny - krzywe nogi, w kształcie litery "o"
• oły - krzywe nogi
• opa, opka, opik - dziadek np. Moj opa mo już łoziymdziesiont lot
• opaterny - ostrożny
• opchnonć - odsprzedać np. leżało mi to w szranku toch to opchnoł
• oplerek - parówka
• ordeka - sufit
• oreł - orzeł
• ostrynżyny - jeżyny
• ostuda - kłótnia, nieporozumienie
• oszkliwe - brzydkie, wstrętne
• oszkrabiny - obierki z jabłek czy ziemniaków
• oszkrobać - obrać ziemniaki, marchew
• owerol - dres
• owiynzina - wołowina, mięso wołowe
• ożarty, ożryty - pijany np. Mamo, mamo, Zefek dzisio niy ma łożarty i prosto do dom ciśnie

P

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• pachoł - smarkacz, wyrostek np. Taki pachoł a jeszcze sie zejscoł!
• paciulok, paciuloń - oferma, ktoś zgrywający lub udający głupka
• padać, padosz - mówić, powiadać np. Padom ci, bydzie łostro zima!
• pajda - gruba kromka chleba np. pajda chleba z fetym i łogorek kiszony do tego
• paje, pejsy - baczki, baki
• paket - paczka np. Mamo, listonorka paket łod ciotki z Niymiec prziniosła!
• pakynchalter - bagażnik np. w rowerze
• pampoń - wieśniak
• pana - przebite koło, dziura w oponie
• Paniynka - Matka Boska
• panoczek - pan
• papiok - gwóźdź do papy z szeroką główką
• papiorzany - papierowy
• paplaty - gadatliwy lub pucołowaty
• paple - lica, policzki
• paplok - gaduła lub twarz
• papnygle - gwoździe do papy
• paprać, popaprany - brudzić, ubrudzony
• papyndekel - tektura
• parfin - perfum
• parfineryjo - perfumeria
• paryzol - parasol np. Paryzol sie przido, na dyszcz abo dziecka po rzici wyszczylać!
• parza - pacha
• parzok - pomieszczenie, kocioł do parzenia karmy dla zwierząt (np. ziemniaków)
• pasiaty - pasiasty
• pasionek - pastwisko
• paskuda - szkodnik, niszczyciel
• pastuszki - kolędnicy
• patrony - kapiszony, naboje do odpustowego pistoletu
• patrz sie stracić - zmykaj, zejdź mi z oczu
• pazury - palce, ręce np. Pokoż te niymyte pazury
• Paulek - Paweł
• pecynek - bochenek chleba
• pedzieć - powiedzieć
• petronelka - lampa naftowa
• pewno - pewnie
• piechty - pieszo, po nogach np. Piechty sie zońda do sklepu i kupia cygarety
• pieczki, pieczorki - suszone owoce
• piedronie - przekleństwo
• piegaty - piegowaty
• piekarok - piekarnik w piecu
• pierdoła - gaduła, nudziarz
• pierdoła, pierdoły - coś mało istotne, mało ważne, głupota, drobiazg, drobnostka np. skuli takij pierdoły, musza kupić cało tajla lub ale mi tu pierdoły pociskosz
• pieron - piorun, przekleństwo
• pieronie - do pioruna!, przekleństwo np. Zaś mi te pierońskie kury w zogrodzie zgłobiom!
• pierucha - przekleństwo
• pierziński - okropny
• pieszczonek - pierścionek
• pieśniczka - piosenka
• Pitla - ciernik (gatunek ryby)
• pijok - pijak
• pijondze - pieniądze
• pijus - pijak
• pila - kurka lub tabletka
• pilik - kurka, kurczę np. Dej pozor synek na tego pilika bo go rozdepniesz!
• pilynta - kurczęta
• piniondze - pieniądze
• pioczek - garnuszek, kubeczek
• piontka - 50 groszy
• piosek - piasek
• piska - kreska, linia
• piskać - piszczeć
• pisok - ołówek, coś do pisania
• pistołla - pistolet, broń
• pitać - uciekać np. pitej bo jak cie łapna to ci nogi z rzici powyrywom albo kartofle ci pitajom
• pitfać - kroić tępym nożem
• pitfok - tępy nóż np. Takim pitfokym chleba ani tomatow niy ukreja, musisz go nabrusić
• pitnonć - uciec np. Jak Francek spuściył psa, to my wszyscy popitali na drzewa
• pitomny - nieprzytomny
• piwonia - piwonia
• piyknie - ładnie
• piynciok - pięć złotych (5zł)
• piyrwy, piyrwyj - dawniej np. Piyrwyj dziecka były posuszniyjsze
• pizło - uderzyło, wybiło np. Jak na kościele piźnie dwanoście, to farorz łobiod zaczyno
• piznonć - uderzyć
• piździ - zimno np. piździ jak w keleckim
• piździk - motorower
• piźniynty - stuknięty, wariat
• plac - podwórko lub miejsce np. Na kole mogesz jeździć yno po placu lub Mosz tam doś placu by to łobalić?
• plackaty, plaskaty - płaski
• placpatrony - kapiszony
• plajtnonć - zbankrutować, zamknąć interes
• plała - peleryna, plandeka
• plecionka - chałka drożdżowa, słodka bułka
• pleca, plery - plecy np. ale mosz kudły na plerach
• plisynrok - spódnica plisowana, z zakładkami
• plompa - pompa
• platfus - płaskostopie
• plyjt - pled
• plynckyrze - odciski na rękach od pracy
• płachta - prześcieradło
• płaczka - łza
• płat - opłata, należność
• płonka - jabłko lub jabłoń np. Fuczysz jak jyż z płonkami!
• pobodzie - pokłuje, np. dej sie pozor bo cie ta koza pobodzie
• po bosoku - boso np. Czamu boroku lotosz po bosoku?
• pociongać z gwinta - pić prosto z butelki
• po ćmoku - po ciemku
• poczkać - zaczekać, poczekać
• poczkoł - zaczekał, poczekał
• poczynać - zaczynać np. poczynała go złościć
• podhajcować - rozpalać ogień np. podhajcuj w piecu!
• po gibku - prędko
• po jakimu - dlaczego, jak np. Po jakimu ujek pojechoł do Niymiec a my niy?
• po jakimu to - dlaczego tak jest, jak to jest
• po prowdzie - naprawdę
• po prożnicy - nadaremnie
• po ptokach - po wszystkim, to już koniec, stało się np. No i momy po ptokach, cug łodjechoł
• po widoku - zanim będzie zmierzch
• pociongać - wciągać smarki lub popijać wódkę np. Niy pociongej tak, yno sie wysmarkej doporzondku! lub Widziołeś go jak pociongo z gwinta?
• pocieszny - zabawny, wesoły
• pocukrować - posłodzić
• pod parza - pod rekę, pod ramię (iść z kimś)
• podany - podobny
• podarzić sie - poszczęścić się
• podchlybiać sie - podlizywać się
• podciep - podrzutek
• podhajcować - podłożyć ogień, podpalić
• podnoski - resztki jedzenia
• podworek - podwórko
• podwyndzić - ukraść, zabrać coś bez czyjejś wiedzy
• podzim - jesień
• podzimki - truskawki, poziomki
• podziwać sie - przyjrzeć się, spoglądać np. Podziwej sie na nasza piykno chałpa
• podź - chodź np. podź sam ino
• pofyrtany - zwariowany, pomylony
• poganka - kasza gryczana
• pogodać - porozmawiać, opowiedzieć
• pogorszyć sie - pogniewać się
• pohalać - pogłaskać
• pojeść - zjeść, najeść się np. Pojedzony? No to do roboty!
• pojedzony - syty, najedzony
• pojscać - posikać, oddać mocz
• pojszczodek - środek
• pokiyl - dopóki
• pokludzić - poprowadzić
• pokroć - pokroić np. Pokrołech woszt i chlyb na sznity
• poleku - powoli
• poleźć - pójść
• policaj - policjant
• policyjo - policja
• polityka - narzędzie na długim kiju do gaszenia i zapalania świec w kościele
• poloz - poszedł
• polyź - pójść
• połednie - południe
• połfontek, poł fonta - 0,25 kg
• połno - pełno
• połosprowiać - poopowiadać
• połrzitek, połrzitko, połrzitki - pośladek, półdupek, pośladki
• pomacać - podotykać np. niy macej mie albo niy macać warzyw
• pomaluśku - powoli, powolutku
• pomywać - zmywać naczynia np. weź ino pomyj gary
• Ponboczek - Pan Bóg lub Chrystus np. Szczynść Boże, łostońcie z Ponboczkym!
• ponć, ponci - pielgrzymka
• ponknonć sie - posunąć się np. Ponknij sie, niych sie tyż siedna, ławka je przeca szyroko
• popsznioł - uparciuch, maruda np. Czamu popszniole niy jysz tyj zupy?
• pora - para lub parę np. jedna pora zokow lub Mom pora kurzikow na przedej!
• porachować - policzyć
• poradzi, poradzić - zdołać, potrafić, umieć
• pora rokow - parę lat
• portmanyj - portmonetka
• porzond - ciągle
• porzykać - pomodlić się np. Trza porzykać za starzika!
• po sagu - nago
• poschro niać - pochować np. Poschroniejcie wasze graczki z zogrodka, już sie ćmi!
• posłyszeć - usłyszeć
• posypka - kruszonka na cieście
• poszczodek - środek
• poszelontać - wstrząsnąć
• posznupać - poszukać lub zarzyć tabaki np. Niy sznupej w tyj szuflodzie bo narobisz garusu!
• poszoł - poszedł
• posztopować - zacerować
• pośmiotać, pośmiatać - pozamiatać
• potargać - podrzeć, rozedrzeć np. potargołech sie galoty albo tyn gupek mi potargoł heft
• potargany - podarty
• potek, pociczek - ojciec chrzestny
• potka, pociczka - matka chrzestna np. Moji potce je Maryjka
• powijok - pielucha
• po zadku - zacofany
• poziomki - jagody
• pozłotka, pozłotko - sreberko, folia aluminiowa / meteliczna do pakowania np. czekolady
• poznoszać - poznosić
• pozor dać - uważać np. Dej sie pozor na Francka!
• pozwolyństwo - pozwolenie, zgoda
• póki - dopóki
• pra? - prawda?, naprawdę? rzeczywiście? np. Pra, że mi pszajesz?
• praje - prawie, na złość
• prask - ciźba, tłum
• prasnonć - upaść, uderzyć
• prastarzik - pradziadek
• prastarka - prababcia
• prawić - mówić, opowiadać
• prawili - mówili, opowiadali
• prawok - grzyb prawdziwek, borowik
• preswoszt - salceson np. Niy jydz tego preswosztu, taki je tusty...
• prosia - prosię
• prozny, prożny - pusty
• pryk, pryko - łóżko
• przeblykać - przebierać
• przeca - przecież np. Przeca żech ci godoł, że mosz dwa chleby kupić a niy jedyn!
• przeciepować - przerzucać
• przedsia - przed siebie
• przegnać - przegonić, pogonić
• przekabacić - przekonać, namówić, wpłynąć na zmianę zdania np. Przekabaciyli go w tych Niymcach nafolowanymi sklepami
• przekludzić sie - przeprowadzić się np. Latoś przekludzymy sie do nowyj chałpy
• przekopyrtnonć sie - przewrócić się, umrzeć
• przekrony - przekrojony
• przepadzity - zachłanny np. Niy być taki przepadzity, przeca dwanoście klosek ci styknie!
• przichlybek - lizus
• przichlybiać sie - podlizywać się
• przida, przidzie - przyjdę, przyjdzie np. jo tam przida do cia
• przidarzić - przydarzyć
• przidatki - dodatki
• przido sie - przyda się
• przidź - przyjdź
• przigłosić - zgłosić
• przikludzić - przyprowadzić
• przikopa - rów
• prziloz - przyszedł np. na pierona żeś sam prziloz?
• przilyź - przyjść, przyjdź
• prziłaź, prziłazić, przilaź, przilazić - przychodź, przychodzić
• prziś - przyjść np. mom tam prziś do cia?
• prziś na krziwe pyski - pokłócić się z kimś
• przitaszczyć - przynieść
• przoć - kochać
• przodek - przód, coś z przodu
• przyleź - przyjść
• przynść na krziwy pysk - pokłócić się
• psinco - nic, figa z makiem
• pszajesz mi? - kochasz mnie? np. Komu pszajesz bardzij mamie czy tacie?
• pszoć, pszać, pszajać - kochać
• ptok - ptak (patrz też mieć ptoka)
• puc - tynk
• pucować - czyścić lub tynkować
• pucpapior - papier ścierny
• puda - pójdę
• puding - budyń
• pudymy - pójdziemy
• pukać sie - jąkać się
• pukel - garb, plecy, grzbiet np. Te pierońskie komunisty mogom mi skoczyć na pukel, a do partii i ta niy póda!
• pukeltasza - tornister, plecak np. Kamela to koń z pukeltaszom
• puklaty - garbaty
• pultok - flejtuch
• pultok, putek - indyk
• pulać - siusiać
• pulok - "siusiak", członek (jako narząd płciowy), penis
• purtać, purtnonć - pierdzieć, pierdnąć, puścić bąka, puszczać wiatry/gazy
• putnia, puciynka - puszka, pudełko
• Pyjter - Piotr
• pylnonć sie - pobiec np. Pylnij sie do sklepu i kup piwo!
• pyndala, pyndale - pedał, pedały np. rowerowe, samochodowe
• pyndziałek - poniedziałek
• pyndzyja, pyndzyjo - emerytura np. Starzik już je sztyrnoście lot na pyndzyji
• pyrlik - ciężki młot
• pyrsk - na zdrowie (przy toaście) lub cześć
• pyrtek - maluch
• pyrtnonć - szturchnąć, potrącić
• pysk - buzia, twarz np. Nachytosz po pysku
• pywnica - piwnica np. Do naszyj pywnice wlezie łoziym cetnorow kartofli

R

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• rachować - liczyć np. Porachuj, wiela cilipow siedzi na krzoku
• radiska - rzodkiewka
• radyjko - radio, radioodbiornik
• radzi - zadowoleni np. Radziście starko z wnuka?
• rafiok - wóz z drewnianymi kołami o żelaznych obręczach
• raja - kolejka (np. w sklepie) np. Boł wielki prask i chleba niy sprzedowali za rajom yno tym, co sie piyrsi dociśli
• rajbetka - narzędzie murarskie do równania tynku na ścianie
• rajcować - głośno się zachowywać, wymądrzać się
• rajcula - pyskula np. Te rajcula, niy być tako przemondrzało!
• rajfeszlos - zamek błyskawiczny np. Jo mom rosporek w galotach na rajfeszlos a ty yno na knefle!
• rajmatyka - reumatyzm
• rajn - dalej, do środka
• rajtować - jeździć konno
• rajza, rajzować - podróż, podróżować
• rajzyfiber - "gorączka", niepokój przed podróżą
• rałs - wynocha, odejdź, idź sobie!
• rant - rów, brzeg czegoś
• rapitołza - żaba
• raps - zabawa dziecięca "w rapsa"
• ratka - racica, noga od świni
• rechnong - rachunek
• rechtor, rechtorka, rechtory - nauczyciel -lka, -ele
• rejmatyka - reumatyzm
• rewiyr - zwolnienie lekarskie (L4)
• reż - żyto
• Richat - Ryszard, Rysiek
• richtig, rychtig, richtich, richtiś - naprawdę, rzeczywiście
• robić za błozna - żartować z kogoś np. Niy robcie nos za błozna!
• rod, rada - zadowolony/na np. Je żeś rod z nowego kapelonka?
• rog - róg, narożnik, kąt (np. ściany, mieszkania, domu)
• rogocz - jeleń
• rogolka - drewniane mieszadło tzw. mątewka, mątew
• rojber - psotnik, chuligan, niegrzeczny, urwis
• rola - rodzaj fryzur, zwinięte włosy na czubku głowy, kok
• rolada - płat mięsa wołowego, zwinięte w rulon, duszone
• roler - hulajnoga
• rolszuły - wrotki
• rolwaga - pojazd transportowy na kółkach
• Rołza - Róża
• Roma - rama np. obrazu lub rowerowa
• roma - wisząca szafka kuchenna (na przyprawy, filiżanki...)
• rombnonć - uderzyć
• romel - plac odpustowy, miejsce gdzie są karuzele, strzelnice
• romplować - rozrabiać, awanturować
• roncetla - pasek, kwitek z wypłaty
• rozlajerowany - rozregulowany, rozkręcony
• rozpamiyntować - rozmyślać, wspominać
• rozparchać - rozcieńczyć
• rozsuć - rozsypać
• roztargać - rozedrzeć
• roztargany - rozdarty
• roztomajty - rozmaity, przeróżny np. Zawiyrej dźwiyrza, bo po wsi łażom roztomajte cygony i chachary
• roztomiły - najdroższy, szanowny
• roztopiyrzać sie - rozpychać się, szarogęsić się
• rozwiyzły, rozwieziony - rozpieszczony, źle wychowany np. Ale te dziecka mocie rozwiyzłe!
• rożki - iść z rożkami (odwiedzić nowonarodzne dziecko)
• ruby - gruby np. Mosz za ruby kark, bestoż kragla niy zapniesz
• ruła - rura, piekarnik
• ruła mieć - być powolnym
• Rus - Rosjanin
• Rusyjo - Rosja np. Ujka Hermana zaszczelyli na wojnie w Rusyji
• ruzbana - zjeżdżalnia np. na basenie bądź placu zabaw
• rychtować - przygotowywać
• ryczeć - krzyczeć, głośno mówić np. coż tak ryczysz? godej ciszyj
• ryczka - stołeczek, krzesełko (nojczynścij stoła w antryju)
• ryk - płacz, krzyk
• ryć sie - pchać się, wtrącać się np. Ryjesz sie jak Żyd do spowiedzi!
• Ryjza - Teresa
• rykol - beksa, maruda
• ryl - szpadel
• ryma - katar np. Ryma mom łod łażynio po bosoku.
• rynka - ręka
• rypnonć - uderzyć
• ryszawy - rudy
• ryży - rudy
• rzać - śmiać się np. Czamuś sie tak rzoł w tym kościele?
• rzany, rzanny, rżanny, reżny - żytni
• rzaznonć - uderzyć
• rzić - tyłek, pupa lub nieudacznik np. Nakopia ci do rzici! lub a bo tyś to je tako rzić
• rzodki - rzadki
• rzyc - rzec, rzeknąć, powiedzeć np. coż ci moga rzyc?
• rzykać, rzykanie - modlić się, modlitwa np. Porzykejcie tyż za mie, starko!

S

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• sadzok - ziemniak do sadzenia lub duży palec u nogi
• sagi - nagi, goły, bez ubrania np. Łoblyczcie tego bajtla, niych niy loto po sagu
• sak - siatka, torba
• sam - tutaj np. Prziszołech sam na piwo, bo godajom, że mocie tonie
• schacharzony - zniszczony, zaniedbany
• schronić, sroniać - schować np. Niy domy rady posroniać tego siana do stodoły
• szwortek, szczwortek, scwortek (opolskie) - czwartek
• seblyc, seblykać - rozbierać się np. Czamuś sie seblykła, przeca zima tukej
• sebuć, sebuwać - zdejmować obuwie np. Szczewiki trza sebuwać, bo świyżo pomyte
• sebuwacz - urządzenie do zakładania i zdejmowania butów
• serwet, serweta - obrus
• sfalić - zrzucić
• sfrocić, sfrocać - zwymiotować, zwracać
• siednonć - usiąść
• siemiyniotka - zupa z kmonopii (na Wigilię)
• sierotki - stokrotki
• sikorki - placki ziemniaczane
• sikowka - sikawka
• siksa - nastolatka, młoda dziewczyna, podlotek
• sioć - siać np. Posiołach tela kwiotkow a yno niykere poschodziyły
• siompi, sipi - siąpi, pada drobny deszcz "mżawka" np. Na dworze sztyjc sipi!
• siorbać - pić/popijać głośno np. siorbać tyj ze szolki
• siupnonć, siupnyć - usiąść lub powtarzać klasę np. ymil siupnył we drugij klasie
• siusiok - penis, członek (jako narząd płciowy)
• siuśka - nastolatka, młoda dziewczyna, podlotek
• siyngać, siyngnonć - dosięgać, sięgać, sięgnąć np. siyngnij po ta giskana
• siyń - korytarz, sień, klatka schodowa
• sjechać - zjechać
• skalić - sprzedać
• skat, szkat - popularna na Śląsku gra w karty
• skibka - kromka
• skiż - z powodu, ze względu na np. Skiż ciebie, niy zońdymy na czas
• skoczka - pchła
• skopyrlić - zwarzyć mleko
• skorkorz - skupujący po domach królicze skórki, wołał: Skorki, skorki skupuja!
• skorzok - coś ze skóry np. piłka
• skulać - stoczyć się, zwinąć się np. Jak Francek godo, to idzie sie skulać ze śmiychu
• skuli - z powodu np. Skuli tego pierońskigo komunizmu, momy tak jak momy!
• skurzica - cynamon
• slecieć - spaść
• sloz - zszedł np. Jo je ciekawo, kedy sleziesz z tego dżewa?
• slyź - zejść, zejdź
• słazić - schodzić
• słepać - pić, siorpać lub pić alkohol
• słodek, słodki - schody
• słomionka - koszyk ze słomy (np. na chleb)
• słożić - złożyć, rozpalić
• smark - koza w nosie lub smarkacz
• smarkato - młoda dziewczyna, nastolatka, podlotek
• smażonka - jajecznica - nojlepszo na boczku
• smolić - lekceważyć, zostawić (kogoś, coś w spokoju), dać spokój (komuś, czemuś) np. smolić to wszystko albo smol go - (dzisiaj po prostu "olać" coś - kogoś)
• smrodziuchy - kwiatki studentki
• smyczyć - (ciężko) nieść, ciągnąć, wlec
• smykać sie - włóczyć się, łazikować
• smyndzić - wędzić, dymić się (tlić się)
• smyncić - zanudzać np. chopie jak ty smyncisz
• s nimi - z nimi
• snople - smarki z nosa, katar
• somsiek - miejsce w stodole do składowania siana lub słomy
• sornik - sarna, jeleń
• soroń - dzikus, dziwak
• spaczeć - załatwić coś komuś np. Spacz mi tako luftbiksa
• spaśny, spaśno, spaśne - gruby, gruba, grube
• spieronić - skrzyczeć
• spiknonć sie - spotkać się
• splytać - pleść
• spodek - dolna część czegoś np. Dej to do byfyja na spodek
• spodnica - halka
• spodnioki - kalesony
• spokopić - zrozumieć np. niy poradza tego spokopić
• spomnieć - przypomnieć
• spomnieć sie - przypomnieć sobie
• sporować - grymasić
• sprzezywać - nakrzyczeć na kogoś
• spuścić - obniżyć, opuścić np. cenę np. spuś ino z cyny to kupia tyn moplik
• srocz - ubikacja
• srogi - duży, wielki
• srom, sromorta - bieda
• sronić - schować
• stalbeszta - szczotka druciana
• Stanik - Stanisław
• stanyć - wstać
• stanonć - stanąć, zatrzymać się np. stanołech na kraju i bych slecioł lub stanołech na trowie ich dostoł mandat
• stargać - podrzeć
• starka, stareczka - babcia
• strom - drzewo
• staroszek - dziadek
• starość (mieć) - mieć problem
• stary purt - zgryźliwy człowiek
• starzik, starzyk - dziadek
• stawić sie - wstawić się np. mosz sie stawić u rechtorki
• Stazyjo - Anastazja
• stoć - czekać, stać
• stoj - zatrzymaj się, stój
• stoń - stań, zatrzymaj się np. stoń w antryju albo jak nima miejsca to stoń na trowie
• stow, stowek - staw
• stoplany - zmoczony
• strugać - obierać np. strugom kartofle na łobiod
• strup - gojąca się rana
• styknie - wystarczy, dosyć
• stynkać - jęczeć np. z bólu
• suchatelnica - konfesjonał
• suć - sypać np. Mamo, a Francek nasuł mi piosku za kragel
• suć pierony - przeklinać np. Jak sie łojciec ło tym dowiy, to posujom sie pierony
• swaczyna, swaczać - podwieczorek, jeść podwieczorek
• syjmować - zdejmować
• symie - ze mnie np. Czamu sie symie śmiejom?
• symnonć - zdjąć, ściągnąć
• synek - chłopiec, syn np. moj synek je lukaty
• syr - ser
• szac - narzeczony
• szafner - konduktor
• szajbka - podkładka np. dej inoś ta szjbka pod ta szroba
• szaket - marynarka, odświętny garnitur
• szalter - załącznik prądu, włącznik światła
• szałfynster - okno wystawowe
• szałot - sałata, sałatka
• szaty - sukienka
• szampinioki - pieczarki
• szarpaczka - szarpanina
• szczewiki, szczewiczki - buty, buciki
• szcziga - czarownica, zła kobieta
• szczoda - środa
• szczukowka - czkawka
• szczupok, zymbok - szczupak
• szczwortek - czwartek
• Szczynść Boże - zamiast "Dzień Dobry" lub "Niech będzie pochwalony..."
• szczyrbaty, szczyrbok - ktoś szczerbaty, bez zębów, z brakującymi zębami
• szczyrkać, szczyrkoł - dzwonić, dzwonił (np. monetami, zębami, kieliszkami)
• szczyrkowka - grzechotka
• szekulada - czekolada
• szel - kolor w kartach - poduszka, dzwonek bądź karo
• szelontać - potrząsać
• szeslong - tapczan
• szewiec - szewc
• szipa - szufla
• szisbuda - strzelnica
• szisdrad, szistdrat - drut
• szklany - szklanny, ze szkła
• szklok - landrynka np. Mamlosz tego szkloka, czyś go łyknył?
• szklonka - szklanka lub gołoledź np. zrob mi tyju we szklonce lub dzisio na dworze je jedna szklonka
• szkolok, szkolorz - uczeń
• szkrobać - skrobać lub obierać ziemniaki
• szkuty - włosy
• szlagbal - piłka do palanta lub palant (dyscyplina sportowa)
• szlager - hit np. kurde ale dzisio szlagry puszczajom
• szlaj - lin (gatunek ryby)
• szlajać sie - włóczyć się
• szlajer - welon
• szlajfa, szlajfka - wstążka
• szlic - rozcięcie w spódnicy
• szlimy - szliśmy
• szlips - krawat
• szliżki - kluski ciepane
• szlojder - proca (strzela się z niego haczykami)
• szlokzana, szlafzana - bita śmietana
• szlomkreda, szlomkryda - rozcieńczona kreda (używana kiedyś do malowania ścian i sufitów)
• szluchnonć sie - wziąć łyk np. chcesz skosztować kawy? na szluchnij sie
• szlus - koniec np. Toż na dzisio szlus!
• szlyndzuchy, szlynzuchy - łyżwy np. Na zamarzniyntym stowie pokiyłzomy sie na szlyndzuchach
• szłapa - noga, stopa
• szłapcug - chodzić pieszo np. jak nom cug ucieknie to łostanie nom szłapcug
• szmaciok - piłka szmaciana
• szmaciorz - zbieracz szmat
• szmary - lanie
• szmaterlok - motyl
• szmatlać - plątać
• szmory - jajecznica z grzybami
• szmyra - smar
• sznaps - kieliszek wódki
• sznit - rozcięcie, krój, wzór
• sznita, sznitka - kromka chleba, kanapka
• sznitbony - fasolka szparagowa
• sznitloch, sznitlok - szczypiorek np. Mosz niypoczosane wosy, choby pieron w sznitloch trzas!
• sznora - sznur
• sznupać - grzebać, szukać lub wąchać, zażywać tabaki (sznuptabaki)
• sznupok - poszukiwacz lub ubrudzone usta
• sznuptabaka - tytoń do wąchania
• sznuptuch, sznuptychla - chusteczka (materiałowa bądź jednorazowa tzw. higieniczna)
• szofer - kierowca
• szola - szyb, winda w kopalni
• szolka - szklanka, filiżanka, kubek
• szosyjo - szosa, droga
• szpajza - deser jajeczny z dodatkiem owoców, bakalii i bitej śmietany
• szpacyr, szpacer - spacer, iść na spacer np. Hyjdla poć na szpacyr
• szpangi - wsuwki do włosów, spinki
• szpaner - napinacz mechaniczny lub człowiek robiący coś na pokaz
• szpanong - napięcie w elektrotechnice
• szpanować - napinać, naciągać, prężyć np. Muszymy po praniu naszpanować nasze gardiny!
• szpas - żart
• szpasownik - dowcipniś
• szpek - słonina
• szperplata - dykta, sklejka
• szpicpapior - papier ścierny
• szpil - mecz np. ida z chopcami na szpil
• szpiler - piłkarz
• szpina - klamra
• szplotka - sznurówka
• szpok - szpak
• szporobliwy - oszczędny
• szporować - oszczędzać np. Z pyndzyji wiela niy naszporujecie!
• szpotlawy - niezdarny, kulawy
• szprajchy - szprychy
• szpyjna - dżazga
• szpyndlik - szpilka
• szpyndlikorz - ciułacz lub człowiek drobiazgowy
• szpyrhok - wytrych
• szpyrka - słonina, skwarka
• szprajcnonć sie, szprajcować się - buntować się, wykłócać się, upominać się
• szrank, szranczek - szafa, szafka np. Mamo jak sie godo "szrank" po niymiecku?
• szraubincjer, szrałbincjer - śrubokręt
• szraubsztok - imadło
• szroba - śruba
• sztachnonć sie - zaciągnąć się dymem z papierosa
• sztajger - sztygar, kierownik
• sztand - stoisko np. na torgu je sztandow do pierona
• szteker - gniazdko elektryczne lub wtyczka do prądu
• sztekdołza - gniazdko elektryczne
• Sztefa, Sztefka - Stefania
• Sztefek - Stefan
• sztof - materiał, dzianina
• sztok - piętro
• sztopować - zatrzymywać lub cerować np. Musza te fuzekle posztopować
• sztrafa - mandat
• sztrom - prąd np. Bier kibel i leć po sztrom! (żartowali sobie często Ślązacy z Goroli)
• sztalować - planować, zamawiać
• sztamfować - ubijać
• sztamfer - ubijak (np. do ziemniaków)
• sztarksztrom - instalacja elektryczna 3-fazowa
• sztebdeka - kołdra
• szterować - drażnić
• sztiglować - stroić się
• sztomel - niedopałek papierosa
• sztomel pauza - przerwa na papierosa
• sztomle - papierosy
• sztompel - dźwigar, podpierający klocek drewna np. w kopalnianych chodnikach
• sztrachecle, sztrajchecle - zapałki
• sztrajchować - malować
• sztrekować - przeciagać się
• sztrucla - chałka drożdżowa np. kup inoś sztrucla do makowek
• sztrykować - robić na drutach
• sztuchnonć - potrącić, szturchnąć
• sztwierć - ćwierć godziny, kwadrans np. Je trzi sztwierci na drugo! (godz. 13.45)
• sztwortek - czwartek
• sztyjc - ciągle np. Czamu robisz sztyjc to samo?
• sztyl - trzonek np. do młotka, łopaty, siekierki itp.
• sztympel - pieczątka
• szyndzioły - gonty bitumiczne (pokrycie dachowe)
• sztyngel - łodyga, łodyżka, szypułka
• sztynks - smród
• szuminy - piana
• szupa - łupina, łuska
• szupy - łuski lub łupież
• szupynkarp - karp pełnołuski "królewski"
• szus - ktoś szybki
• szusblech, szuszblech - błotnik
• szuszczeć - szeleścić, trzeć
• swaczyna - podwieczorek
• szwaja - stopa, noga
• szwajsfus - śmierdząca noga, grzybica nóg
• szwarny, szwarno, szwarne - ładny, -a, -e
• szwigrowie - teściowie
• szwoczka - krawcowa
• szwong - zamach, rozbieg
• szwyndać sie - chodzić bez celu
• szychta - dniówka, dzień pracy
• szykowny - ładny np. Królowo była szykowno ale Śnieżka szykowniyjszo!
• szyndzioły - gonty bitumiczne (pokrycie dachowe)
• szynk - bar, karczma, pijalnia piwa
• szynkwas, szynkfas - bufet, lada w lub przy pijalni/karczmie, przy której kupuje się trunki
• ściepać, ściepnonć - zrzucić
• ściorany - zbrudzony, sponiewierany
• ściybać, ściubać - zbierać
• ściyrka - zupa zacierka
• ślazować - schodzić
• ślimok - ślimak, niezdara
• ślimtać - płakać
• Ślonzok, Ślonzoczka - Ślązak, Ślązaczka
• ślyp, ślypia - oko, oczy
• ślyść - zejść
• ś nimi - z nimi
• śniodać - jeść śniadanie np. Trza dobrze pośniodać, coby mieć siyły do roboty
• śmiatek - miotełka, zmiotka
• śmiertka - śmierć, zjawa
• śmietonka - śmietana
• śmioć sie - śmiać się
• śmiotać - zamiatać
• śmiotka - zmiotka, miotełka
• śmiyngus, śmiyrgus - lany poniedziałek
• śmiyś - zamieść, zmieść
• śniodanie - śniadanie
• śrebny - srebrny
• świdraty - zezowaty
• świdrzyć - zezować, patrzeć na boki
• świniok, wieprzek - świnia
• świtnonć - umrzeć
• świyczkorze - wytwórcy świec
• świyntojonki - porzeczki

T

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• tabaka - tytoń
• tablet - taca
• tabula, tabulka - tabliczka np. Tabulki szekulady na roz niy zeżera
• tacik - tatuś
• taje, tajeć - topnieć, odmarzać np. dopiyroch prziszoł z dworu, doczkej ino łodtajeja
• tajla - część np. te ałto lepi na tajle opchnonć
• talyrz, talyrzik - talerz, talerzyk
• tanksztela - stacja benzynowa
• tańcować - tańczyć
• targać - drzeć, rwać na kawałki np. czamuś potargoł tyn heft
• targać - ciężko nosić, dźwigać np. co tam targosz w tych necach?
• tarte kloski - "śląskie kluski" zwane też "czornymi"
• tasia, tasza - torba
• taszczyć - nieść
• taszka - torebka damska np. Do babskij taszki wiela sie niy wrazi
• taszlampa - lampa kieszonkowa, latarka
• taszyntuch - chusteczka (materiałowa bądź jednorazowa tzw. higieniczna)
• taś, taś, taś... - wołanie na kaczki
• taśka - mała kaczka, kaczyca
• tatulek - tata, tatuś, ojciec lub dziadek
• tej - herbata
• tela, tyla - tyle np. A tela mu sie godało, ucz sie!
• teliczka - tyle, troszeczkę
• tepich - dywan
• tera - smoła
• terować - smołować np. dach
• teroz, terozka, terazki, terozki - teraz, aktualnie
• Tila, Tilda - Matylda
• tinta - atrament
• tintynfas - kałamarz
• titek - klakson np. titnij mu inoś
• tjoleta - toaletka
• toć - oczywiście, naturalnie np. No toć, że w Niymcach z jednego jabka zrobiom dwie flaszki wina!
• tomata - pomidor
• tomkać - moczyć
• toni, tońszy - tani, tańszy
• topek - nocnik
• topić - palić w piecu
• toplać - moczyć
• torg - targowisko, bazar np. byłach dzisio na torgu i kupiłach sie galoty
• towot - smar
• trefić - spotkać, trafić np. Żebych cie już wiyncyj niy trefiył z mojom cerom na zolytach
• trichter - lejek
• trit - wycieraczka wejściowa, mały dywanik
• trocha - trochę
• trowa - trawa
• Truda, Trudka - Gertruda
• truła - trumna
• trza - trzeba np. Trza pamiyntać, tukej je lepi niż bele kaj!
• tuberok - gruźlik, człowiek kaszlący
• tubera - gruźlica, ostry kaszel
• tukej - tutaj
• tulpa - tulipan
• tunszuły - tenisówki
• tuste - tłuste, smalec
• tygel, tyglik - rondel, rondelek, patelnia
• tyj - herbata
• tyjater - teatr, przedstawienie teatralne
• tyrać - latać, biegać, ciężko pracować, być zajętym
• tyta - papierowa torebka lub róg obfitości dla pierwszoklasisty
• tytka - papierowa torebka np. Kaj jedziesz? Do Chebzio tytki lepić! (odpowiadało się żartobliwie)

U

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• uberiba - kalarepa
• uciompany - zakatarzony, z obfitym katarem
• ufifrać sie - pobrudzić się
• uherski - węgierski
• uja, ujek - wujek
• ujec - wujek
• ujechać - poślizgnąć się
• ukidany - poplamiony np. Dej sie pozor przi łobiedzie, bo sie ukidosz nowy ancug
• ukiołznonć - poślizgnąć się
• ukroć - ukroić, uciąć np. Mamo! Ukryj mi sznita chleba!
• umarlok - nieboszczyk
• umarty, umrzyty, umrzik - zmarły, nieboszczyk
• umsztajgyn - przesiadka
• uniyskorzić sie - spóźnić się
• upajtni, upajtnonć - ukruj, ukroić, uciąć np. weź tam ze dwa konski szpyrki z sądka i upajtni chleba
• urżnonć sie - uciąć się
• usnoplany - zakatarzony
• ustoń - przestań np. Ustoń już z tym gupim godaniym!
• usznupany - ubrudzony na twarzy np. Czamu mosz cołko gymba usznupano, jodeś cześnie?
• uszporować - zaoszczędzić
• uślimtany - zapłakany
• utopek, utoplec - wodnik, wodny duszek
• utropa - staranie
• utropek - nieborak, oferma
• utrzić, utrzyć - obetrzeć
• uwachować - upilnować
• uwarzić, uwarzyć - ugotować np. Trudka, co uwarzisz dzisio na łobiod, bo jo żur ze szpyrkami
• uważać - akceptować, pochwalać np. Vidyjo w doma, niy, jo tego niy uważom!
• uwijać sie - spieszyć się np. uwijom sie bo zaro mom cug
• uwinonć sie - pośpieszyć się np. uwiń się bo nom cug pitnie

W

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• wachować - pilnować, doglądać, dozorować np. Tych bajtli cza wachować
• wachtyrz - stróż, dozorca
• wadzić sie - kłócić się
• wajać - narzekać, marudzić
• wajca - jajka np. na torg zaniyść pore wajec
• wajha - dźwignia, drążek do zmiany czegoś
• wajzel - zegar, zegarek
• walca - walec, wzór na ścianie
• Walek - Walenty
• walkować - maglować
• walkownia - magiel
• wancka - pluskwa, pchła
• wander - podróż, wędrówka
• wandertasza - torba podróżna, plecak
• wandrus - wędrowiec, podróżnik
• warjot - wariat
• wartko - szybko, z pośpiechem
• waryjot - wariat
• warzić, warzyć - gotować, robić obiad
• waserwoga - poziomica
• waszbret - tarka do prania
• waszkorb - kosz wiklinowy
• waszkuchnia - pralnia, kuchnia na codzień
• waszpek - miednica (jako naczynie), miska
• wciepać - wrzucić
• wciepnonć, wciepnyć - wrzucić
• wdycki - zawsze
• wedle - według
• wejrzeć - spojrzeć, zbaczyć np. wejrzij sie w żdżadło
• weksle - przekwitanie (menopauza)
• wela - loki, pokręcone włosy, fryzura np. jerona jako ty mosz piykno wela
• wele - przy, w okół np. łazi wele stoła jak smrod po gaciach
• werbus - zwerbowany na Śląsk do pracy
• werci sie - opłaca się np. Werci sie to kupić?
• wertiko - komoda, szafka
• wertować - przewracać strony, kartki
• weseli - wesele
• westa - kamizelka
• weta - zakład o coś
• wetnymy sie - założymy się
• wic - żart, kawał, dowcip np. Powiydz jakigo nowego wica!
• wichajster - jakieś urządzenie, ogólna nazwa jakiegoś nieznanego bliżej przyrządu
• wichlyrz - kombinator
• Wichta - Wiktoria
• Wicynt - Wincenty
• widełka, widełki - widelec np. Dej sie pedzieć, że zupy widełkami niy zjysz!
• wieczerzo - kolacja
• wieczerzać - jeść kolację
• wiela - ile np. Wiela je sztyry dodać łoziym?
• wiela je godzin? - która godzina?
• wieprzki - prosiaki lub agrest
• wilgły - wilgotny
• wilijo - wigilia
• Wiluś, Wilym - Wilhelm
• winkel - róg lub zakręt np. na winklu go wyniosło i wpod do krzikopy
• wiyrch - góra, coś wyżej
• wloć - wlać lub uderzyć
• wodzionka - zupa z wody, chleba i przypraw
• wojok - żołnierz
• wongel, wongle - węgiel np. Ujek Francek kopie wongel a po robocie kopie fusbal
• woniać - wąchać, pachnieć np. Co tak zawoniało parfinym? Idziesz na zolyty czy co?
• wonianie - wąchanie
• woń - zapach
• woszt - kiełbasa np. Z drogi Niymce z marmeladom bo Poloki z wosztym jadom! (powiedzenie)
• wosztlik - kiełbaska
• wparzić - wbiec, wejść nagle
• wrazić - włożyć
• wrazidlaty - wścibski
• wrazidlok - ktoś wścibski
• wrażować - wkładać np. Niy wrażuj tam pazurow, bo ci je prziczasnom!
• wreć - gotować się
• wroz - razem, wspólnie
• wsuć - wsypać
• wszorz - brudas
• wszycko - wszystko
• wtargać - wnieść np. wtargomy to na wiyrch i bydzie fajrant
• wyciepnonć, wyciepać - wyrzucić
• wyciepować, wyciepywać - wyrzucać
• wycyckać - wyssać lub wykorzystać np. dej pozor na niego bo łon cie wycycko lub wycyckej tyn syrek do końca
• wydać sie, wydować sie - wyjść za mąż np. Jak sie bydziesz wydować, zabijymy wieprzka
• wydano - zamężna np. Ta Agnys łod Alojza to już je wydano czy jeszcze panna?
• wyduldać - wypić
• wyglancować - wyczyścić
• wyglancowany - wyczyszczony, odświętnie ubrany
• wyhuśtać - wykorzystać, wyrzucić
• wyjscać sie - wysikać się, oddać mocz
• wykludzić - wyprowadzić
• wyklupać - wytrzepać
• wylazować - wychodzić
• wylizować - wylizywać
• wylynkany - wystraszony
• wymionczko - wymiono np. od krowy
• wyniuchać - wywęszyć
• wynokwiać - wydziwiać, wymyślać, wariować
• wyndzok - wędzarnia
• wyndzonka - boczek wędzony, szynka wędzona, wędzone mięso
• wypaplać - wygadać
• wyparzić skąd - wybiec, uciec
• wypucować, wypucowany - wyczyścić, wyczyszczony
• wyrfel - mały
• wyro - łóżko
• wyrobiać - wydziwiać, wariować np. Co łoni wyrobiajom, w sztyrech na jednym kole?
• wyrychlać sie - pchać się, robić bez zastanowienia
• wysiady - odwiedziny, plotki
• wysłepać - wypić
• wysmyczyć - coś z trudem wynieść, wyciągnąć, wywlec
• wyszkolić - nauczyć
• wyszkrobiony - nakrochmalony
• wyszkyrtany - wydrapany, wyszkrobany
• wysztiglowany - wystrojony
• wysztudiyrować - wymyślić coś, wykombinować
• wytargać - wyrwać
• wywiorka - wiewiórka
• wyzgerny - ładny, zgrabny
• wyżar, wyżarło - wypalił, wypaliło np. dyć tyn kwas mu dziura wyżar
• wyżrać - wyjejść lub wypić np. dyć tyn pies mu to wyżre lub np. łobocz łon mi tyn tyj cały wyżar
• vidyjo, widyjo - video

Y

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• Ydward, Ydi - Edward
• yfner - otwieracz do słoików, konserw lub butelek
• yjzel - osioł
• yjzka, yjzyszula - szkoła o obniżonych wymaganiach pedagogicznych, tzw. eska
• Yma - Emma np. Yma, yno sie tak gupio nazywo, ale to naprowdy gryfno dziołcha
• ymil - księżyc np. łobocz jaki dzisio je ymil w pełni
• Ymil - Emil np. Ymil do drewutnie :)
• Ymilio - Emilia
• ymigracjo - emigracja
• yno, yny - tylko np. Yno robota, yno robota .. a pijyndzy niy widać!
• Ynst, Yrnest - Ernest
• ynta, yntka - upadek, przewrotka, skok do wody np. Jak szczelisz na tym kole ynta, to mi potym z bolokami i bekym niy przyłaź!
• ynta - kaczka
• Yntol - Ernest
• ynteligyntny - inteligentny
• ywyntualnie - ewentualnie
• Ywald - Ewald

Z

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• zababrany - zabrudzony
• za bajtla - w dzieciństwie
• zabrany - bogaty np. Aleś ty je zabrany
• zabulić - zapłacić np. Za moplik zabulyłech kupa pijyndzy
• zachciołka - zachcianka
• zachciywny - mający zachcianki
• zachichrać sie - zaśmiać się
• zachorzeć - zachorować
• zachrapociały, zachrypniynty - zachrypnięty
• zaciepnonć - zarzucić
• zacisnonć - zaciść
• zaćmić sie, zećmić sie - ściemnić się np. Gibnij sie z tom robotom, bo sie zaro zećmi!
• zaczon, zaczonć - zaczął/zacząć, rozpoczął/rozpocząć np. zaczoneś już to skłodać?
• zacznymy - zaczniemy, rozpoczniemy np. zacznymy łod lewyj do prawyj
• zadek - tył, tyłek, pupa
• zadkym - tyłem, tyłkiem, pupą
• zadni - tylni, tylny np. Łobocz, te ałto mo zadni napynd
• za dwoje - forma grzecznościowa, zwracać się do kogoś w drugiej osobie liczby mnogiej np. Kaj idziecie? (Gdzie Pani/Pan idzie?)
• zafarbić, zafarbować - pofarbować, pokolorwać
• zafuczeć - dostać zadyszki, zmęczyć się
• zagiżdżony - zaniedbany
• zaglondać - patrzeć, przypatrywać się
• za jasnoka - za dnia, w ciągu dnia, gdy jest jasno
• za jedno - mówić komuś "per ty", być z kimś na "ty"
• zajonc - zając
• zajonczek - podarunek wielkanocny, prezent na święta wielkanocne
• zaklupać - zapukać np. Zaklupej na łokno, co ci łotworza
• zakulać - zaturlać, przetoczyć w jakieś miejsce lub zajść gdzieś np. zakulej te kołka do pywnice lub np. Nim sie zakulomy to sie zećmi albo słonko zakulało sie za las
• zalycki - wspominki za zmarłych np. w Zaduszki
• zamtowy - zamszowy
• zandale - sandały
• za niyboszczki Polski - w przedwojennej Polsce (1918-1939)
• za Panna - za panny, będąc panną
• zaprził sie - zaparł się
• zaroz, zarozki - zaraz, za chwilę, natychmiast
• zarościały, zaruściały - zardzewiały, skorodowany
• zasioty, zasiony - zasiany
• zasmyczyć - zaciągnąć, zawlec, zanieść
• za staryj piyrwy, za starego piyrwy - dawniej, bardzo dawno temu np. Za starego piyrwy ludzie byli pobożniyjsi
• za staryj Polski - w przedwojennej Polsce (1918-1939)
• zasuć, zasuty - zasypać, zasypany
• zaszoł - doszedł, zaszedł
• zasztopować - zatrzymać
• zaś - znów, znowu
• zataszczyć - zanieść
• za troje - forma grzecznościowa, zwracać się do kogoś w trzeciej osobie liczby mnogiej np. Kaj łoni idom? (Gdzie Pani/Pan idzie?)
• za tela, za tyla - za dużo, wystarczająco np. Już niy noś jabek, momy ich za tyla!
• zauszniki, zauszniczki - kolczyki
• zawadzać - przeszkadzać np. zawadzo mi to tu albo zawadzosz mi sam, bier sie stond
• zawalaty - niezdara
• zawczasu - wcześniej
• zawrzyty - zamknięty
• zazdroska - firaneczka na okno
• zazwor - imbir, cukrzane kostki o smaku imbirowym (sprzedawane na odpustowych budach)
• zbamoncić - ogłupić, przekonać na siłę
• zbereźnik - bezwstydnik
• zbonek, zboneczek - dzbanek, dzbanuszek
• zbulić - zburzyć
• zdać sie (na coś lub na kogoś) - zaufać czemuś lub komuś np. zdom sie na ciebie lub zdej sie na mie
• zdałoby się - przydałoby się
• zdo sie - wydaje się lub przyda się np. Zdało sie że niy szczimia, lub zdo ci sie takie pieroństwo?
• zdrzadło, zdrzadełko - lustro, lusterko np. Pokoż zdrzadełko, musza sie poczesać
• zdziwoczeć, ździwoczeć - zwariować, stać się dziwakiem
• zećmi sie - ściemni się, zapadnie zmierzch/zmrok
• Zefek, Zeflik, Zefliczek - Józef
• Zefka, Zefla - Józefa
• zecaj - jajko sadzone
• zegowek - poduszka
• zegroda - ogród
• zejscać sie - posikać się
• zelter - woda sodowa, woda mineralna
• zemlyty, zemlony - zmielony
• zesel - fotel
• zeslik - fotelik
• zesmolić sie - puścić bąka, zrobić kupę w spodnie
• ze zadku - z tyłu
• zeżyrny - łakomy, dużo jedzący
• zeżrać - zjeść, łapczywie jeść np. dyć łon mu to wszysko zeżre
• zgadować - zgadywać
• zgłobić, zgobić - narozrabiać
• zgłobnik, zgobnik - rozrabiaka, niegrzeczne dziecko
• zgniyłek, zgniyły - leniwy, leń
• zgnity, zgniyły - zgniły
• zgodać sie - porozumieć się, umówić się
• zic - siedzenie (np. w rowerze) np. Łod twardego zica boli mie rzić
• zicherka - agrafka
• zicherong - bezpiecznik
• zicnonć - usiąść np. Zicnijcie sie, zrobia wom tyju
• zielina - warzywa
• Ziga, Ziguś - Zygmunt
• zilber - srebrny
• zilberbrołza, zilberbronza - srebrzanka np. musza ynoś żeleźniok zilberbronzom pomalować
• zima - zima jako pora roku lub zimno
• zimnioki - ziemniaki np. dej no trocha zimniokow
• ziomb - chłód, zimno np. na placu je ziomb jak pieron
• zista - ciasto, babka piaskowa np. Skuli moich dziecek, w kożdo sobota pieka zista
• ziymiok, ziymioki - ziemniak, ziemniaki
• zlazować - schodzić
• zloz - zszedł
• zlyź - zejść, zejdź
• złazić - schodzić
• złociok, złotek - złotówka
• zmajstrować - zrobić, wykonać
• zmaraszony, zmarasić - zbrudzony, zbrudzić
• zmaścić - popsuć, zawalić sprawę np. Aleś to zmaściył
• zmazany - brudny
• zmierzły - nerwowy, zgryźliwy np. Ze zmierzłym chopym ciynżko szczimać!
• zmłocić - zrobić coś szybko, byle jak, bez wyczucia
• zmorziło, zmorzyło, zmogło kogoś - zachciało mu się spać, zmęczył się, poddał się np. chorobie
• znojść, znonść, znojś, znonś - znaleźć
• zoca, zoc szacunek, poważanie
• zocny - szacowny, cenny, godny szacunku, ważny
• zocnie - zacnie, elegancko
• zogibka, zogibki - zakładka, zakładki na materiale lub falbanka, falbanki (zrobione z zogibek np. na prostej firanie)
• zogowek, zygowek, zogowka, zogoweczek, zegowek - poduszka
• zogrod, zogrodek, zogrodka - ogród
• zokel - lamperia
• zoki - skarpetki
• zola - podeszwa lub limo, podbite oko
• zolować - robić lub naprawiać podeszwy w butach
• zolycić - zalecać się, randkować
• zolyncić - chodzić na podwójne randki
• zolytnik - zalotnik, narzeczony
• zolyty - zaloty, randki np. wczoraj byłech na zolytach czyli na randce
• zowizo, zołwizo, zoł wi zoł - mimo wszystko, tak czy tak, tak czy inaczej np. Jo cie chyca zoł wi zoł!
• zołza - sos
• zomb - ząb
• zonś, zonść - zajść np. Jo zonda do sklepu i kupia szekulada
• zonynbryle - okulary słoneczne
• zopaska - fartuch gospodyni, fartuszek
• zorta - gatunek, odmiana
• zowdy - zawsze np. zowdy bez zima je zima
• zowistny - zazdrosny
• zowiść - zazdrość, złość
• zowiścić - zazdrościć np. Niykere "polske Niymce" zowiszczom, że tera u nos je lepi
• zowitka, zowita - panna z dzieckiem
• zozwor - imbir, cukrzane kostki o smaku imbirowym (sprzedowane na łodpustach)
• zpipczyć, zapipczyć - zepsuć, coś zawalić
• zwon, zwonek - dzwon, dzwonek
• zwonił - dzwonił
• zumiynta, zamynta - zamiecie, zaspy śnieżne
• zwrocić - zwymiotywać, zwracać np. nojprzod sie nażar a potym wszystko zwrociył
• zwyndzić - ukraść, zabrać coś bez czyjejś wiedzy
• zwyrtać - obracać
• zygor - zegar, zegarek
• zymb - ząb
• zymbok - mający wszystkie zęby lub dentysta
• zymfciok - słoik po musztardzie, używany jako szklanka
• zymft, zynft - musztarda
• żabiełoczka - niezapominajki
• żadny - brzydki
• żarnij - rozpal, zapal światło
• żduchnonć, żduchnyć - szturchnąć
• żdżały - dojrzały np. Nasze tomaty coroz bardzij żdżalejom
• żdżadło, żdżadełko - lusterko
• żebrok - żebrak
• żebry - żebranina, żebranie
• żeleźniok - piec żelazny, tzw. "koza"
• żelozko, żylozko - żelazko
• żerdzie - żeberka np. w lodowce mom żerdzie łod nowości albo wiela mosz w hajcongu żerdzi?
• żgać, żgnonć - ukłuć
• żigać - wymiotywać
• żniwne, żniwniok - dożynki
• żniwować - kosić zboże, robić żniwa
• żodyn - nikt, żaden np. Żodnymu nikaj niy bydzie lepi niż w doma!
• żol - żal
• żrać - jeść np. alech sie dzisio pożar
• żur - rodzaj zupy na zakwaszonej mące z ziemniakami
• żurok - garnek do żuru lub kobieca chustka zawiązana na głowie
• żymlok - bułczanka
• żymła - bułka
• żyniaczka - ślub, zamążpójście
• żyniaty - żonaty

Wiela je godzin?

Gwara śląska zachowała charakterystyczne zwroty dotyczące liczenia czasu, poznawania na zegarze i pytania o godzinę. Tak więc o godzinę pyta się: "wiela godzin?", "wiela je godzin?", "wiela je?", "dej tam yno pozor na zygor!", "luknij, wiela tam je na kościele?", "wiela tam stoi?", "poradzicie mi pedzieć wiela je godzin" i wiele innych form. Natomiast mówiąc która jest godzina, odpowiada się "pizło łoziym", "połednie", "poł jednyj", "ćwierć na trzecio", "sztyry", "trzi ćwierci na trzecio". Owa "ćwierć" lub "sztwierć" to oczywiście "kwadrans". Należy też powiedzieć, że mówiąc która jest godzina, raczej nie używa się słowa "godzina" lecz tylko liczebnik. Słowa tego używa się natomiast przy określaniu czasu trwania jakiejś czynności, np. "To była dugo mszo, godzina a poł" albo "Moja dniowka to łoziym godzin." Natomiast starsi ludzie, którzy chodzili jeszcze do szkoły niemieckiej czasami "niy poradziyli po polsku pedzieć wiela je godzin" choć "poznali na zogorze". Nikt ich bowiem tego nie nauczył.

Śląskie czechizmy

Czy wiesz co to takiego? Są to takie słowa ze śląskiej mowy, które pochodzą z języka czeskiego. A tych czechizmow jest u nas bardzo dużo np: babowka, bachraty, beblanie, bezmała, brusić, cesta, dej pozor, galan, gorko, graczki, hacka, haderlok, hadra, hasiok, hned, hruby, husi lub hansi, kapry, kartacz, łożarty, mamlas, owiynzina, przoć, rzić, skurzica, strom, swaczyna, topić i wiele innych.

W związku z bezprawnym wykorzystywaniem zamieszczonego tu słownika przez autorów innych stron, przypominam że zamieszczone tu informacje podlegają prawom autorskim i zakazuje się kopiowania, udostępniania oraz zmieniania materiału i podpisywania go swoim pseudonimem bądź nazwiskiem bez zgody autora. Zezwala się tylko i wyłącznie na wykorzystanie maksymalnie do 10 haseł z niniejszego słownika pod warunkiem umieszczenia przy nich informacji o źródle ich pochodzenia czyli podpisania ich linkiem do niniejszej strony.