Witam w wersji polsko-śląskiej słownika, która powstała na życzenie i prośby odwiedzających. Dzięki Waszym opiniom i uwagom oryginalna wersja została tak przekształcona aby można było użyć słownika w "drugą stronę", czyli szukając polskiego słowa lub zwrotu, sprawdzić jak one brzmią po Śląsku. Wyróżniona w tekście literka o oznacza, że słowo ma swoje charakterystyczne brzmienie używane na Śląsku. Najprościej mówiąc użyte w słowie O powinno się czytać i mówić jak takie przeciągnięte o na u, podobnie jak wypowiada się o z kreskami w języku Niemieckim. Aby sprawdzić dany wyraz czy zwrot, wystarczy przewinąć stronę do odpowiedniego miejsca, bądź kliknąć w interesującą nas literkę. Gdybyście chcieli przejść do wersji śląskiej słownika proszę kliknąć tutaj bądź wybrać SŁOWNIK ŚLĄSKI w menu u góry.Tym kolorem zostały wyróżnione słowa, które używane są w regionie Śląska Cieszyńskiego, Czeskiego oraz Moraw. Możemy się z nimi zetknąć także w innych regionach, jednak bardzo rzadko. Pozdrawiam i życzę miłej lektury oraz udanych tłumaczeń.

Wybierz Literę:A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• Adelajda - Adela
• Agnieszka - Agnys, Agnysa
• agrafka - zicherka, haszpa np. Haszpa sie przido jak knefel straca (agrafka się przyda jak guzik zgubię)
• agrest - wieprzki np. Łobocz wiela na tym krzoku je wieprzkow (zobacz ile na tym krzewie jest agrestu)
• akceptować - uważać np. Jo niy uważom! seksu przed żyniaczkom (ja nie akceptuje seksu przed ślubem)
• akordeon - cyja np. Jak łon piyknie gro na cyji (jak on ładnie gra na akordeonie)
• aktualnie - teroz, terozka, terazki, terozki np. Terozki jada na szpil (aktualnie jadę na mecz)
• albo - abo, eli, eźli, jeźli, lebo
• ależ skąd - kaj tam np. Jedziesz cugym? kaj tam, ida cufus (Jedziesz pociągiem? ależ skąd, idę pieszo)
• alkoholik - bryna, brynol np. Tyś to już je brynol (z ciebie już jest alkoholik)
• Alojzy - Alojz, Lojzik, Lojz, Lojzek
• altana - lauba np. wlyź do lauby bo piździ jak pieron (wejdź do altany bo jest bardzo zimno)
• Amerykanin - Amerykon
• Anastazja - Stazyjo
• Aniela - Angela
• Anna - Ana
• anyżowe ciasteczka - anyżki
• aparat fotograficzny - knipsaparat
• apteka - aptyka
• aptekarz - aptykorz
• areszt - hareszt, hereszt
• atrament - tinta
• August - Gustlik
• Augusta - Gustla
• autostrada - autobana
• auto wywrotka - kiper
• awantura - breweryjo, haja, larmo np. Ale bydzie w doma haja! (ale będzie w domu awantura)
• awanturować - romplować
• aż - aże

B

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• babcia - oma, omka, omeczka, starka, stareczka np. oma siedzi w doma (babcia siedzi w domu)
• babka drożdżowa - babowka
• babka piaskowa (jako ciasto) - zista np. Bajtlom pieka zista (dzieciom piekę babkę)
• babka z posypką - kranckuch
• baczki, baki - paje, pejsy
• bagaże - manele
• bagażnik - pakynchalter
• bagażnik rowerowy - gypechalter
• bagno - barzoła, barzoły, barzelisko, barzolisko, barziny, barziska
• bajki - bojki np. To bery i bojki a niy prowda! (to opowiadania i bajki a nie prawda)
• bajoro - kaczok
• bałagan - bajzel, garus np. Ale tu momy garus! (ale tu mamy bałagan)
• bałaganić - garusić np. Ale te bajtle nagarusiyły (ale te dzieci nabałaganiły)
• bandaż - binda
• bar - szynk np. Kazik poszoł do szynku! (Kazik poszedł do baru)
• Barbara - Berbla
• bardzo - fest
• bardzo dawno temu - za staryj piyrwy, za starego piyrwy np. Za starego piyrwy ludzie byli pobożniyjsi (bardzo dawno temu ludzie byli bardziej wierzący)
• baradzo ładny - fajnisty
• bardzo szybko - migym
• bazar - torg
• bażant - fazan
• bądźcie zdrowi - Chowcie sie!
• beczka - faska
• beksa - rykol
• belka - belek, balek
• belka drewniana - kantowka
• bełkotać - beblać np. Już sie zawrzij, bo yno beblosz a beblosz! (bądź już cicho, bo tylko bełkotasz i bełkotasz)
• bełkotanie - beblanie
• beret - beretka
• bez - bez np. dzisio geltag a jo je bez pijyndzy (dziś wypłata a ja jestem bez pieniędzy)
• bez (roślina) - flider
• bezczelny - łoklany, oklany, frechowny
• bezpiecznik - zicherong
• bez przerwy - jednym ciyngiem
• bezrobotny - elwer
• bez ubrania - sagi np. Czamu tyn bajtel loto po sagu? (dlaczego to dziecko biega bez ubrania)
• bezwstydnik - zbereźnik
• bez zębów - szczyrbaty
• bęben - bymbyn
• będąc panną - za Panna
• będę - byda
• będzie - bydzie
• będzie - beje
• będzie ciężko - bydzie biyda
• będziesz - bydziesz
• będziesz - bedziesz np. bedziesz nom tu dziywczacka zowitczył
• białko z jajka - biołko, biołtko
• biały - bioły
• bicie (manto) - lyjty np. Szykuj sie na lyjty! (przygotuj się na lanie)
• biczem po dupie - Biczym po zadku! - tak wołano, gdy na wozie konnym usiadły bez pozwolenia dzieci, żeby się przejechać
• biec - lecieć np. Tyn twoj synek richtich gipko leci (twój syn naprawdę szybko biegnie)
• bieda - biyda, srom, sromorta np. u nos je biyda aż piszczy (u nas jest bardzo wielka bieda)
• biedactwo - chuderlok
• biedaczek, ktoś komu się współczuje - borajstwo np. Borajstwo, piznołeś sie w gowa? (bedaczku, uderzyłeś się w głowę?)
• biodro - biedro
• biedronka - bożo krowka
• biegać - lotać, tyrać np. Ty sie dziołcha nalotosz po tym torgu! (ty się dziewczyno nabiegasz po tym bazarze)
• bieżący rok - latoś, latosi np. Latosi było mało śniega (bierzącego roku, było mało śniegu)
• bita śmietana - szlokzana, szlafzana
• biustonosz - bishalter, cycynhalter, lajbik
• blaszanny - blachowy, blaszany
• bluza - jakla, jakelka np. W tyj jakli mi za gorko! (w tej bluzie jest mi za gorąco)
• błaznowanie - błozny np. robić kogoś za błozna (żartować z kogoś)
• błąd - abfal
• błotnik - szusblech, szuszblech
• błoto - ciaplyta, ciapulyta, maras
• bochenek chleba - pecynek
• bocian - bocoń, bocion, boczoń
• boczek wędzony - wyndzonka
• bogaty - zabrany np. Tyś to je rychtig zabrany (ty jesteś rzeczywiście bogaty)
• bolący - bolawy
• boli! - ała!
• borowik - prawok
• boso - po bosoku np. Czamu łazisz po bosoku? (dlaczego chodzisz boso)
• Boże pomagaj! - Boże pomogej! - To pozdrowienie dla napotkanego przy pracy (odpowiadało się: Dej Panie Boże!)
• Boże Narodzenie - Gody, Godni Świynta
• ból brzucha - morzysko, morzisko np. Ale mie łapło morzisko (ale mnie rozbolał brzuch)
• brak piatej klepki - ipi np. Ty mosz ipi! (brakuje ci piątej klepki)
• brama wjazdowa, przejazdowa (np. na rynku przez kamienicę) - ajnfart
• bramka na boisku - buda
• bramkarz - budziorz
• brat - bracik
• brązowy - bronotny
• "brązowy koń" - bronok
• bredzić - bamoncić np. Coś żech je dzisio taki bamontny! (coś dzisiaj bredzę)
• Bronisław - Bronek
• Bronisława - Bronka
• broń - pistołla
• brudas - babrok, ciarach, cornuch, fifrok, wszorz
• brudny - czorny, corny, zmazany np. Coś taki zmazany? (dlaczego jesteś taki brudny?)
• brudzić - babrać, fifrać, paprać, marasić np. Sebuwej szczewiki, bo namarasisz! (zdejmij buty bo nabrudzisz)
• brudzić się - ciorać sie
• brudy - ciapry
• bryczka - laufbryka
• brygadzista - majster
• bryła czegoś - berga, bergowa, bergowka
• brzeg czegoś - rant
• brzoskwinie - fyrzichy
• brzuch - bas, basior np. Ty mosz tyn basior (ty to masz wielki brzuch)
• brzydal - łoszkiliwiec
• brzydki, brzydkie - łoszkliwy, łoszkliwe, żadny, szpetny np. Za komuny to było łoszkliwie! (za komuny było brzydko)
• brzydkie owoce lub warzywa - łobadziory
• budka lęgowa dla ptaków - kadubek
• budyń - puding
• bufet w barze / pijalni / karczmie - szynkwas, szynkfas
• bulgotać - bulkać
• bułczanka - żymlok
• bułka - żymła
• bułka francuska, bagietka - lynga
• buntować się - ciepać się, szprajcnonć sie, szprajcować sie np. Coż sie ciepiesz? (dlaczego się buntujesz?)
• buraki czerwone - ćwikel, ćwikla
• buraki pastewne - ćwikel, ćwikla
• burzyć - bulić
• butelka - flaszka
• buty, buciki - szczewiki, szczewiczki
• buty na wysoki połysk - lakszuły, lakszoły
• buzia - gymba, pysk np. Nachytosz po pysku (dostaniesz po buzi)
• buziak - kusik, kusiol np. Dej łojcu kusiola (daj tacie buziaka)
• być ciężkim - mieć woga
• być dziecinnym - mieć mlyko pod nosym np. Ty sie żynisz?! Dyć mosz jeszcze mlyko pod nosym! (Ty bierzesz ślub? Przecież ty jesteś jeszcze dziecinny)
• być głupim - anong, mieć anong np. Ja ja, ty mosz anong... (ironiczne przyznanie rozmówcy racji mimo przekonania, że nie ma pojęcia o czym mówi - inaczej uznać go za głupka)
• być głupim - mieć ała
• być głodnym - mieć głod np. Ukryj jeszcze dwie sznity bo mom głod (Ukrój jeszcze dwie kromki bo jestem głodny)
• być może - mono, mone, możno np. Mono spadnie śniyg na Wilijo? (może spadnie śnieg na Wigilię?)
• być powolnym - mieć ruła np. Z takom rułom, to cie ślimoki zadeptajom! (Będąc takim powolnym, ślimaki cie prześcigną)
• być w domu - być w doma
• być zacofanym - być po zadku
• być zadowolonym - być rod
• być zajętym - tyrać
• być z kimś na "ty" - za jedno np. A łod kedy ty mi godosz za jedno? (a od kiedy mówisz mi na ty?)
• być z kogoś zadowolonym - mieć kogoś rod
• byle co - erzac
• byle jak - lecyjak, lecyjako
• bylejaki - ańfachowy
• bzdury - duperszwance, gupoty

C

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• cal (miara długości) - col (na Śląsku najpierw był cal staropolski (1cal=24,8mm), później cal pruski (1cal=26,17mm) a obecnie to (1cal=25,4mm))
• całkiem - blank
• całość - cołkość
• całować się - mamlać sie np. Łoni sie sztyjc mamlajom (oni się ciągle całują)
• całus, całusek - kusik, kusiol np. Dej mamie kusiola (daj mamie całusa)
• cały, całkowity - cołki np. Cołki dziyń yno robota a robota! (cały dzień tylko praca i praca)
• Cecylia - Cila, Cyja
• cel - cyl np. o aleś trefiył, ty mosz jednak cyla (o ale trafiłeś ty masz jednak cela)
• cenny - zocny
• centymetr - cynt
• cerata - lak
• cerować - sztopować np. Musza sie fuzekle posztopować (muszę sobie skarpety zacerować)
• cesarz - cysorz
• chlebak (pojemnik na chleb) - brotbiksa
• ciasto - zista np. Skiż bajtli pieka zista (z powodu dzieci, piekę ciasto)
• ciasto drożdżowe - kołocz np. Jak w niydziela niy bydzie kołocza to bydzie larmo (jak w niedzielę nie będzie ciasta drożdzowego to będzie awantura)
• ciasto drożdżowe z posypką - kranckuch
• ciąg (np. w kominie) - cug np. Niy ma dzisioj cugu i sie w piecu niy poli (dziś nie ma ciągu w piecu i się słabo pali)
• ciągle - ciyngym, durch, durś, sztyjc np. Czamu robisz sztyjc to samo? (dlaczego robisz ciągle to samo?)
• ciągle mówić - łomylać, rzegotać np. Łod twoigo rzegotanio już mie gowa boli (od twojego ciągłego mówienia, już mnie głowa boli)
• ciągnąć za sobą - smyczyć
• ciemno - cima, ćma
• ciocia - ciotka
• cisnąć, ciść - ciś co np. Dzisio cisłach nafolowany wozyk wonglo (dziś cisnęłam pełen wózek węgla)
• chałka drożdżowa - plecionka, sztrucla
• Chimek - Achim
• chleb - chlyb
• chlew - chlyw
• chlusnąć - gichnonć
• chłopiec - bajtel, bajtle, bajtlik, synek
• chłopiec - kluk
• chłód - ziomb
• chmurzyć się - mroczyć się
• chochla - kelnia
• choćby - choby np. chobych to mioł w pazurach niyś (choćbym to miał w rękach nieść)
• chodaki - drzewioki
• chodnik (jako dywan np. w przedpokoju) - lojfer
• chodzić pieszo - szłapcug np. Cug już pitnył, terozki nom łostoł szłapcug (pociąg już uciekł, teraz pozostało nam iść pieszo)
• chodź - poć
• chodzić - łazić
• chodzić bez celu - szwyndać sie
• chodzić na czworakach - bajukać
• chodzić po prośbie - betlować
• choinka - goik
• chomik - hamster, hamczyk
• chorągiew, chorągiewka - fana, fanka
• choroba serca - hercklekoty
• chorowity - lichy np. Łostatnio cosik lichy żeś je (ostatnio coś chorowity jesteś)
• chory - nimocny
• chować się - dekować
• coś małego - cwerg (najczęściej drewniane lub gipsowe figurki, stawiane w ogródku np. jako ozdoba)
• chrapać - chyrczeć
• chropowaty - chropaty
• Chrystus - Ponboczek
• chryzantema - dombek
• chrzan - krzon
• chrzest - krzest
• chuligan - rojber
• chusta (jako nosidło do noszenia dzieci) - chacka (kobieta przywiązywała chustą dziecko do siebie) np. Dej synka, wezna go do chacki! (daj dziecko, poniosę je w chuście)
• chusteczka (materiałowa lub higieniczna) - sznuptychla, sznuptuch, taszyntuch
• chwalić się - kwolić sie
• ciastka kokosanki - makrony
• ciasto jabłkowe - jabczok
• cielątko - cielik
• ciemno, ciemność - ćma, ćmok np. Miałach strach iść po ćmoku! (Bałam się iść po ciemku)
• ciepłe damskie majtki - galotki
• ciepło - gorko
• ciernik (gatunek ryby) - Pitla
• ciężki młot - pyrlik
• ciężkie buty - harboły
• "ciężka" ślina - chark, chork
• ciężko oddychać - fuczeć
• ciężko pracować - tyrać
• ciężko spluwać - charkać, chorkać np. Charkosz jak stary opa! (spluwasz jak starszy dziadek)
• cios - fanga np. Dej sie pozor, bo dostaniesz fanga bez pysk (Uważaj bo dostaniesz cios w twarz)
• ciułacz - szpyndlikorz
• ciźba - prask
• chwalić się - asić sie np. Niy aś sie tak tymi szczewikami! (nie chwal się tak tymi butami)
• chwalipięta - aska
• chwycić - łapnonć np. Widzisz tam tego hazoka, łapnij go yno (widzisz tego zająca, chwyć go)
• cmentarz - cmyntorz, smyntorz, kerhof, kiyrhof np. Kożdy z nos trefi na kerhof! (każdy z nas trafi na cmentarz)
• codziennie - dziynnie
• cokolik - fuslajsta
• coś - cosi, cosik
• coś dobrego do jedzenia np. czekoladki - maszkety np. Co tam maszkecisz? (co tam jesz dobrego)
• coś kwaśnego - kwasiory np. Te jabka to kwasiory! (te jabłka są kwaśne)
• coś do pisania - filok, filer, pisok
• coś niepotrzebnego - klamor np. Wyciepnij te stare klamory! (wyrzuć te niepotrzebne rzeczy)
• coś po kimś - erplich np. Erplich po ciotce
• coś puszystego np. "mlecz dmuchawiec" - cicik np. Pomacej jaki tyn dmuchawiec mo cicik (dotknij jaki ten mlecz jest puszyszty)
• coś rewelacyjnego - kunsztiki
• coś sztucznego - erzac
• coś wyżej - wiyrch
• coś z blachy, metalu - blaszane, blachowe
• coś zawalić - zpipczyć, zapipczyć
• coś z przodu - przodek
• coś ze skóry - skorzok
• coś zrobione po mistrzowsku - majstersztik
• córeczka - cerziczka
• córeczka - ceruszka
• córka - cera np. Waszyj cerze je Agnysa? (wasza córka to Agnieszka?)
• cukierek - bombon
• cukierek miętowy - amolok
• cukiernica - cukerdołza
• cukrzane kostki o smaku imbirowym (sprzedawane na odpustach) - zazwor
• cuzamyn - razem
• Cygan - Cygon np. Dej pozor bo Cygony łażom po chałpach (uważaj bo Cygani chodzą po domach)
• cynamon - cymt, skurzica
• cwaniak - miglanc, beskursyjo
• czapka - czopka, copka, mycka np. Ale ty mosz piykno mycka (ale ty masz ładną czapkę)
• czapka z pomponem lub antenką - cypelmyca
• czarne anyżowe cukierki - kopalnioki
• czarne kluski, zwane też tartymi lub polskimi kulskami - czorne kluski
• czarny - czorny, corny np. Tyn lak je inkszy jak czorny (ta farba jest inna niż czarna)
• czarownica - szcziga
• czart - czechmon
• czasopismo - cajtung
• czekać - stoć np. stoja sam już poł godziny (czekam tu już pół godziny)
• czekolada - szekulada
• czereśnia - cześnia
• czerwona porzeczka - johanka
• czesać - czosać
• często - czynsto
• część - tajla np. te ałto inoś na tajle sie nadowo (ten samochód nadaje się tylko na części)
• czkawka - czkać, szczukowka np. Kurde czko mi się i czko (kurcze mam czkawkę)
• czknąć - gyrcnyć
• członek (jako narząd płciowy)- ciul, ciulik (wulgarnie), siusiok, pulok
• człowiek chorowity, leniwy - lebioda
• człowiek drobiazgowy - szpyndlikorz
• człowiek fałszywy - kabociorz
• człowiek kaszlący - tuberok
• człowiek przedsiębiorczy - macher
• człowiek robiący coś na pokaz - szpaner
• czosnek - knobloch
• czwartek - czwortek, szczwortek, sztwortek
• czwartek (opolskie) - szwortek, szczwortek, scwortek
• czy - jesi
• czy - eli, eźli, jeźli
• czy, czyżby - jeli
• czyścić - glancować, pucować
• ćma - mota
• ćwiartka czegoś - ćwiertka
• ćwiartka wódki - kwarytka, kwaretka
• ćwierć 0,25 Kg - połfontek, poł fonta
• ćwierć godziny - ćwierć, sztwierć np. Je trzi sztwierci na drugo! (godz. 13.45)

D

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• dać spokój - smolić np. smol go, łon gupio godo bo je łożarty (daj mu spokój, on mówi bzdury bo jest pijany)
• dalej - rajn, dali
• daleko - fort np. ta chałpa stoi tam fort w polu (ten dom stoi daleko w polu)
• daleko - furt
• daremnie - darymnie
• darmozjad - chlebus
• dawać - dować np. Niy dowej psu wosztu! (nie dawaj psu kiełbasy)
• dawniej - chańdownij, hankejsi, piyrwy, piyrwyj np. Piyrwyj dziecka były posuszniyjsze (dawniej dzieci były posłuszniejsze)
• dażyć kogoś szacunkiem - mieć w zocy np. Ujek mo w zocy naszego farorza (wujek szanuje naszego proboszcza)
• denaturat - bryna
• denerwować umyślnie - droźnić sie np. Niy droźnij psa bo cie bajsnie! (nie denerwuj psa bo cie ugryzie)
• denerwować - nerwować, jargać się
• dentysta - zymbok
• deser jajeczny z dodatkiem owoców, bakalii i bitej śmietany - szpajza
• deska do prasowania - biglynbret
• diabelski - diosecki, diobelski, czechmoński
• diabeł - czechmon, dioboł, diosek
• diabli - diosi, diobły, czechmony
• dlatego - bezto, beztoż, bestoż
• dlaczego - czamu, czymu, po jakimu np. Po jakimu moja baba tam polazła (dlaczego moja żona tam poszła)
• dlaczego tak jest - po jakimu to
• dłoń - gorść
• długa bułka - lynga
• długi, dłuższy - dugi, dugszy
• długo jedzący obiad - mamlok
• długo jeść - dziamdać
• długopis - filok, filer
• dmuchany balonik - luftbalon
• dniówka - szychta
• do - ku np. poć ku mie (chodź do mnie)
• dociekliwy - dociyrny np. Niy być taki dociyrny! (nie bądź taki dociekliwy)
• doczekać - doczkać np. jo sie chyba niy doczkom tych wnukow (chyba się nie doczekam wnuków)
• dodatek do kanapki - podwójnej kromki chleba np. plasterek sera lub kiełbasy - bajlaga
• dodatek do okraszania potraw (np. smalec, śmietana, tłuszcz itp.) - omasta, łomasta np. Łomaścić fetym kluski z miynsym (okrasić smalcem kluski z mięsem)
• dojrzały - żdżały np. Nasze tomaty som już żdzałe (nasze pomidory już dojrzały)
• doktor - dochtor, dochtorka
• doliczyć się - dorachować sie
• dołączyć - dokoptować np. dokoptujymy lina i bydzie gynał (dołączymy linę i będzie w sam raz)
• dołożyć - dokoptować np. To jo sie dokoptuja i kupiymy halba (to ja się dołożę i kupimy 0,5l wódki)
• dom - chałpa np. Ta chałpa stoi fort w lesie (ten dom stoi dalego w lesie)
• Dorota - Dorka
• dodatki - przidatki
• dodać tłuszczu - omaścić, łomaścić np. Łomaścić fetym kluski z miynsym (okrasić smalcem kluski z mięsem)
• do domu - do dom, ku chałpie np. Ida ku chałpie! (idę do domu))
• dolna część czegoś - spodek np. Wejrzij tam łod spodku (zajrzyj tam od dołu)
• dopiero - dziepiyro, dziepro
• do pioruna! - pieronie
• dopóki - póki
• dopóki - pokiyl
• dorzucić - dociepnonć np. Dociepnij wonglo do pieca! (dorzuć węgla do pieca)
• dosięgać - siyngać
• dostać coś - erbnyć, erbnonć np. łon to zarozki erbnie, łoboczysz (on to zaraz dostanie, zobaczysz)
• dostać zadyszki - zafuczeć
• dosyć - styknie
• do sprzedania - na przedej
• doszedł - zaszoł
• do środka - rajn
• do teraz - do siela
• dotknij - macnij, pomacej np. Pomacej te tomaty czy som twarde (dotknij te pomidory czy są twarde)
• dotykać - macać, pomacać np. Niy macej mie (nie dotykaj mnie)
• dotykać się - macać sie np. Te modzioki sie sztyjc macajom (ci młodzi się ciągle dotykają)
• do tyłu - do zadku np. Ciepnij tyn mantel do zadku (rzuć ten płaszcz do tyłu)
• dowcip - wic np. Powiydz jakigo nowego wica! (powiedz jakiś nowy dowcip)
• dowcipniś - szpasownik
• do widzenia - Chowcie sie!
• do wiosny - do jarzi
• dozorca - wachtyrz
• dożynki - żniwne, żniwniok
• drabiniasty wóz - drabiniok
• drapać - dropać, szkyrtać np. Niy szkyrtej sie po miechu! (nie drap się po mosznie)
• drapać - haratać np. Poharatołech se rynka! (podrapałem sobie rękę)
• drań - faron, gizd, leber, lomp np. Ty lompie, doczkej ino cie chyca...! (ty draniu, poczekaj tylko cię schwytam)
• draństwo - chacharstwo
• drażnić - napasztować, szterować, droźnić, nerwować
• drążek do zmiany czegoś - wajha np. wajha zmiany biegow
• dres - owerol
• drewniaki - drzewioki
• drewniane mieszadło tzw. mątewka - rogolka
• drgawka - fiber
• drobiazg, drobnostka - duperelka, duperela, pierdoła, pierdoły np. Na łodpuście było w pierony duperelek (na odpuście było mnóstwo drobiazgów)
• drobne, drobniaki, drobne pieniądze, drobne monety - drobnioki, fynole, fenole, fyniki, dzingi, dzingole
• droga - cesta, szosyjo
• drożdżówka - kołoczek, kołoczyk
• drób - gadzina
• drut - szisdrad, szistdrat
• druty do sztrykowania - jegliczki np. Te jegliczki som na zoki! (te druty są na skarpety)
• drużyna - manszaft
• drzazga - drzizga, szpyjna
• drzeć - targać np. czamuś potargoł tyn heft (dlaczego podarłeś ten zeszyt)
• drzeć na malutkie kawałeczki - dżiżdżyć
• drzewo - strom
• drzewko wielkanocne - goik
• drzwi - dźwiyrza, dźwiyrze, drzwiyrza np. Klupnij we dźwiyrza! (zaklup do drzwi)
• duch - bebok
• dumna - aska
• dureń (wulgarnie)- ciul, ciulik
• dusić w trakcie gotowania - damfować, dymfować
• duszony, zwinięty w rulon płat mięsa wołowego - rolada
• dużo - kupa np. Mom kupa roboty przi chałpie! (mam dużo pracy przy domu)
• dużo jedzący - zeżyrny
• duży - srogi
• duży brzuch - basok
• duży garnek - garniec
• duży garnek z żeliwa - kastrol
• duży kawałek czegoś np. w potrawach - kłopeć, kłopcie np. Czamu w tym szałocie mosz take kłopcie tyj markewki? (dlaczego w tej sałatce warzywnej masz takie duże kawałki marchewki?)
• duży palec u nogi - sadzok
• dworzec - banhof
• dwugarbny - dwupuklaty
• dwukołowa bryczka z dwoma dyszlami - gik
• dwója - cwaja, cwajka
• dykta - szperplata
• dymić - kopcić np. Ale sie kopci z tyj fojery (ale się dymi z tego ogniska)
• dynia - bania
• dyskoteka - bigel np. Ida na bigel (idę na dyskotekę)
• dyskutować o pracy - fedrować
• dyszeć - fuczeć
• dywan - tepich
• dywanik - lojfer, trit
• dzbanek, dzbanuszek - dzbonek, dzboneczek, zbonek, zboneczek
• dziadek - opa, opka, opik, tatulek np. Moj opa mo łoziymdziesiont lot (mój dziadek ma 80 lat)
• dziadek - starzik, starzyk, staroszek
• dzianina - sztof
• dziczyzna - gowiydź leśno
• dzieci - bajtle, dziecka np. Co te dziecka tak niyskoro idom spać? (Czemu te dzieci chodzą tak późno spać)
• dziecinny - mamincycek
• dziecko - bajtel, bajtlik, szkrab, bombel
• dziecko, dzidziuś - dziycia
• dzień - dziyń
• dzień pracy - szychta
• dzień wolny od pracy - fajer
• dziesiątka np. w kartach - cyjna
• dziesięć np. złotych - dycha
• dziesięć groszy - czeski, ceski
• dziewczyna - dziołcha, frela
• dziewczynka - dziołszka, frelka np. ta dziołszka je rychtig gryfno
• dziewczyny, dziewczęta - dziywczacka
• dzięcioł - dziyncioł, dziyndzioł
• dzikus, dziwak - soroń
• dzisiaj, dziś - dzisio, dzisioj
• dziubnąć - dziubnonć
• dziura w oponie - pana
• dziury w ziemi do nielegalnego amatorskiego wydobywania węgla z niskich pokładów (prowizoryczne, podobne do studni) - biydaszyby
• dziwadło - cuda krowskie! np. Coż to za cuda krowskie pokazujom (Co to za dziwadło pokazują)
• dziwak - leluja
• dzwon, dzwonek - zwon, zwonek
• dzwonić - szczyrkać, zwonić (np. monetami, zębami, kieliszkami)
• dzwonił - zwonił, szczyrkoł
• dżinsy - cajgowe galoty
• dżdżownica - glizda
• dźwięk - klank
• dźwigać - targać np. co tam targosz w tych necach? (co tam dźwigasz w tych siatkach)
• dźwigar - sztompel
• dźwignia - wajha

E

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• Edek, Edzio - Ecik
• Edward - Ydward, Ydi
• elegancik, ktoś dbający o siebie - fajnidło, fajniontko
• elegancki - galanty
• elegancko - zocnie
• elegant - gryfcok, gryfniok
• elektryk - elektrykorz
• elementarz - elemyntorz
• Elfryda - Frida
• Elza - Elżbieta
• emerytura - pyndzyja, pyndzyjo np. Jo pyndzyje niy łobocza (ja emerytury nie zobaczę)
• emigracja - ymigracjo
• Emil - Ymil np. Ymil do drewutnie :)
• Emilia - Milka, Ymilio
• Emanuel - Manek
• Emma - Yma np. Yma, yno sie tak gupio nazywo, ale to naprowdy gryfno dziołcha
• Ernest - Ynst, Yntol
• Ernestyna - Erna
• Eugeniusz - Ojgyn, Gynek
• Ewald - Ywald
• Ewangelia - Ewangelio
• ewentualnie - ywyntualnie

F

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• fachowiec - fachman, fachmon, macher
• fajka - fajfka
• falbanki - krauski np. galotki z krauskami (spodenki z falbankami)
• falbanka, falbanki (zrobione na materiale np. na prostej firanie) - zogibka, zogibki
• fałda - falta, falt
• farba - lak
• fartuch np. roboczy - kitel
• fartuch gospodyni, fartuszek - zopaska
• fasola - fandzola
• fasolka szparagowa - sznitbony
• farbować - farbić
• felga, felgi - fela, fele
• fermentować - gerować
• figa z makiem - psinco
• fikołka - kopyrtka
• filiżanka - szolka
• fioletowy - lilowy
• firana, firanki - gardina, gardinki
• firaneczka na okno np. umieszczana na oknach w klatkach schodowych - zazdroska
• flanela - futerbach
• flejtuch - pultok
• folia aluminiowa / meteliczna np. do pakowania lub pieczenia - pozłotka, pozłotko np. Dej no te pozłotko z tyj szekulady (Daj te folię metaliczną z czekolady)
• forma do pieczenia babki - babowka
• formować kulki - kulać np. Dzisio niydziela! bydziesz kuloł gumiklyjzy (Dziś niedziela, będziesz formował kluski)
• fotel - zesel
• fotelik - zeslik
• fotografia - fotografka
• fotografować - knipsować
• Franciszka - Francka, Franka
• Franciszek - Francik, Franek, Francek
• frankfuterki - francki
• fraszki - fraszołki
• frunąć - lecieć np. Łobocz jak tyn fliger nisko leci (zobacz jak ten samolot nisko frunie)
• fruwać - lotać, furgać np. Zawiyrej łokna bo moty furgajom (Zamykaj okna bo ćmy fruwają)
• Fryderyk - Fridek
• frytki - angelske bratkartofle
• fryzjer męski - golacz np. Idź do golacza, niych ci te szkuty łobszcziże! (idź do fryzjera, niech ci te włosy obetnie)
• fryzura - wela np. Jerona! jako ty mosz piykno wela (O kurczę! jaką ty masz ładną fryzurę)
• futryna - futra

G

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• Gabrysia - Gabi
• gadać bzdury - blukać, blakać
• gaduła - paplok
• gajowy - gojny
• galaretka - galert
• gałązka - chłabinka
• ganek przy domu - lauba
• gapa - cielepa
• garb - pukel np. Łobocz jako ta kamela mo pukel (zobacz jaki ten wielbłąd ma garb)
• garbaty - puklaty
• gardło - chyrtoń, chyrdol
• garnek - gornek
• garnek, garnek gliniany - bonclok
• garnek do pieczenia mięsa - brutfanka, brytfanka
• garnek do żuru - żurok
• garnitur - ancug (czyli kabot, westa i galoty) np. Mosz ufifrany ancug (masz ubrudzony garnitur)
• garnki - gorki, garce
• garnuszek - gorczek, pioczek np. Nańcie gorczek bonkawy! (macie garnuszek kawy zbożowej)
• garść - gorść
• gatunek - zorta
• gazeta - cajtung
• gąsienice - gonsiony
• gderać - buczeć
• gdyby - dyby
• gdyby - eliby, kieby, keby
• gdy jest jasno - za jasnoka, po widoku
• gdzie - kaj
• gdzie indziej - kajindzij
• gdzieś - kajsik, kajś, kańś, kansi
• gdziekolwiek - bele kaj, byle kaj, kaj yno np. Kaj yno wleziesz to fulosz (gdziekolwiek wejdziesz to opowiadasz bzdury)
• gdzieniegdzie - kajniykaj, lecykandy
• gdzie tam - kaj tam np. Kaj tam leziesz jak leje (gdzie tam idziesz jak pada)
• gdzieś tam - fort np. Ta chałpa stoi fort w lesie (ten dom stoi gdzieś tam w lesie)
• gdzieś tam - furt
• Gertruda - Truda, Trudka
• gęś - gyńs, gańs, liwa
• gęsi - husi, hansi, liwy
• gęsta zupa jako obiad jednodaniowy - ajntopf, ańtof
• gęsty kompot z gruszek - bryja
• glinianka - gliniok
• glista - glizda
• głaskać - halać
• głęboki - damboki, dymboki
• głośno mówić - ryczeć np. coż tak ryczysz? godej ciszyj (Co tak głośno mówisz? mów cieszej)
• głośno się zachowywać - rajcować, larmować
• głowa - łeb, gowa
• główka - kepa np. Bier tyn bal na kepa (Przyjmij te piłkę na główkę)
• główkować (np. piłką) - kepkować
• głupek - gupielok, guptaś, ipta np. Dyć to same gupieloki! (Przecież to są sami głupcy)
• głupi - gupi
• głupoty - duperszwance, gupoty
• gniazdko elektryczne - dołza, szteker, sztekdołza
• gniewać się - gorszyć sie
• gnój - gnojok np. Łażom kury po gnojoku i maszkecom! (chodzą kury bo gnoju i się zajadają)
• godny szacunku - w zocy
• gojąca się rana - strup
• gołoledź - szklonka np. dzisio je szklonka na drodze (dziś jest gołoledź na drogach)
• goły - sagi
• gonty bitumiczne (pokrycie dachowe) - szyndzioły
• gorąc - hyc
• gorący, gorąco - gorki, gorko
• gorączka - fiber
• gospodarz na wsi - bamber
• gotować - damfować, dymfować, warzić
• gotować się - wreć
• gotowe - fertich, fertig, fertichś np. Łobiod mim fertich (obiad mam gotowy)
• goździki - nelki
• góra - wiyrch
• góral - górol
• górna część kobiecego ubrania "chłopskiego" - jakla, jakelka
• górniczy - grubski
• górnik - hajer, kopidoł, grubiorz np. Moj fater robi za hajera (mój tata jest górnikiem)
• grabarz - kopidoł, groborz
• granat ręczny - handgranat
• gronostaj (zwierzak) - łaska
• gruba kromka chleba - pajda np. Zrob mi pajda z fetym (ukrój mi grubą kromkę chleba ze smalcem)
• gruba kobieta masara
• grubas - basok
• grubasek - knypek
• gruby - bachraty, hruby, ruby, spaśny
• gruby kij - laga
• gruby męski fartuch - mantelszyrca
• grupa kolegów - czelodka
• gruźlica - tubera
• gruźlik - tuberok
• grymasić - sporować
• grysik - gris, grisek
• gryzmolić - kryklać np. Niy kryklej tak w tym hefcie! (nie gryzmol w zeszycie!)
• grządki z warzywami - grincojg
• grzbiet - pukel np. Łobocz jaki tyn kot postawił pukel (zobacz jaki ten kot postawił grzebiet)
• grzechotka - szczyrkowka
• grzybica nóg - szwajfus
• grzyb prawdziwek - prawok
• grzywka - grziwka, myjna
• guma - gumin np. Szukom gumina na szlojder! (szukam gumy na procę)
• gumowa piłka - guminiok np. Luft mi pitnył z guminioka (powietrze uciekło mi z gumowej piłki)
• gumowa policyjna pałka - guminknypel
• gumowce - gumoki
• gumowy przetykacz - gumisztamper
• guma - przebite koło - pana
• guz - buła, ojla
• guzdrać się - macać sie np. Jak sie tak bydziesz macoł to pudymy cufus (jak się tak będziesz guzdrał to pójdziemy pieszo)
• guzik, guziczek - knefel, kneflik np. Urwołech see z galot knefel! (urwałem sobie guzik w spodniach)
• gwar - larmo np. W tym larmie idzie łogupnonć! (w tym gwarze można dostać na głowę)
• gwóźdź do papy z szeroką główką - papiok
• gwoździe do papy - papnygle
• gwóźdź do przybijania podkowy do końskiego kopyta - hufnol, hufnygel

H

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• hak - hoczyk, hok
• hala rybna (niegdyś stały element targowisk) - fiszhala
• hałas - larmo np. Z tego larma mie już gowa boli (z tego hałasu już mnie głowa boli)
• hałasować - butlować, larmować
• hałda - hołda (najczęściej znajdująca się blisko kopalni)
• harmonia - cyja
• hej hop - hoł ruk np. przy podniesieniu czegoś ciężkiego
• Helena - Lyjna
• herbata - tyj, tej
• Hildegarda - Hilda
• hit - szlager np. Ale dzisio szlagry puszczajom (ale dziś hity grają)
• hodowca gołębi - gołymbiorz np. Dobry gołymbiorz potrafi odróżnić następujące gołębie: polnioki, młodzioki, briwy, rołty, sztajfy, sztrasery, siwki, wyczoki, fale, kurzoki, wyczoki, szymle, kapszoki i piyrzoki
• hodowca królików - kroliczorz
• Hubert - Bercik
• hulajnoga - roler
• hultaj - beskursyjo

I

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• ibryczny - niepotrzebny
• idę - ida
• idź - ciś!
• idź już - ciong np. dobra ciong stond
• idź sobie - rałs
• igła - jegła np. Dej pozor bo siedniesz na jegła (uważaj bo usiądziesz na igłę)
• Ignac - Ignacy
• ile - kiela, wiela np. Wiela mosz bajtli? (ile masz dzieci?)
• imadło - szraubsztok
• imbir - zazwor
• imię i nazwisko - miano np. Baba łod Alojza Porwoła mianuje sie Porwołka, abo Porwolino a czasym tyż Porwołczyno. Tak samo bydzie z babom łod Francka Nastuli - bydzie ij Nastulka, Nastulino abo tyż Nastulczyno
• inaczej - inakszy np. inakszy żeś tyn łogrod mog zrobić (inaczej mogłeś zrobić ten ogród)
• indianin - indianer
• indyczka - hyndyczka
• indyk - hyndyk, jyndyk, pultok, putek
• inny - inkszy np. Jakeś inksze te ałto mosz (jakiś inny ten samochód masz)
• innym razem - kejnedy np. kejnedy pojadymy do Rajchu (innym razem pojedziemy do Niemiec)
• instalacja elektryczna 1-fazowa - lichsztrom
• instalacja elektryczna 3-fazowa - sztarksztrom
• inteligentny - ynteligyntny
• interesujący - interesantny
• iść - iś
• iść gdzieś - ciś kaj np. Kaj ciśniesz, do roboty? (gdzie idziesz, do pracy?)
• iść szybko - maścić
• iść z kimś "pod rękę" - iś pod paża
• iść z rożkami - rożki (odwiedzić nowonarodzne dziecko)

J

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• ja - jo np. Jo sie mianuja Zeflik! (ja się nazywam Józef)
• jabłecznik - apfelstrudel
• jabłka papierówki - augustki
• jabłko, jabłoń - płonka np. Łońskigo roku płonka lepi łobrodziyła (w ubiegłym roku jabłoń lepiej obrodziła)
• Jadzia - Hyjdla
• jagody - poziomki
• jajecznica - smażonka np. Nojlepszo smażonka je na boczku (najlepsza jejecznica jest z boczkiem)
• jajecznica z grzybami - szmory, smażonka z grzibami
• jajka - wajca
• jajko, jajka - jajco, jajca np. Zrobiymy sie smażonka z cołkij tytki jajec! (zrobimy jajecznice z całej torebki jajek)
• jajko sadzone - zecaj
• jak - jako np. Jako tam stoi napisane? (jak tam jest napisane?)
• jakby - kieby, keby
• jakikolwiek - kaj jaki
• jakieś części w środku np. w samochodzie lub zegarku - bebechy
• jakieś urządzenie, ogólna nazwa jakiegoś nieznanego bliżej przyrządu - wichajster
• jakisi - jakieś np. Jakisi te dziecka markotne (jakieś te dzieci smutne)
• jak to - po jakimu
• jak to jest - po jakimu to
• Jan, Janek - Hanys, Jon, Jonek
• "jądra" - miech np. bier sie bo cie kopna w miech (odejdź bo cię kopnę w "jądra")
• jąkać się - pukać się
• jeden - jedyn
• jednogarbny - jednopuklaty
• jedwab - jedwob, jydwob, hedwob
• jedzenie - jodło, jołdło
• jedziemy - jadymy np. Latoś jadymy do Niymiec! (W tym roku jedziemy do Niemiec)
• jej - jejo np. jako to jejo ceruszka jest świynto
• jeleń - lelyń, rogocz, sornik
• Jerzy - Jorg, Jorguś
• jesień - podzim
• jestem z niego zadowolony - mom go rod
• jestem z niej zadowolony - mom jom rod
• jeść - mamlać, żrać np. alech se disio pożar (ale dziś pojadłem)
• jeść coś dobrego - maszkecić np. Pomaszkecił bych co (zjadłbym coś dobrego)
• jeść podwieczorek - swaczać
• jeśliby - eliby
• jeść kolację - wieczerzać
• jeść obiad - łobiadować
• jeść śniadanie - śniodać np. Cza dobrze pośniodać, coby mieć siyły (trzeba zjeść porządne śniadanie, żeby mieć siły)
• jeszcze - eszcze
• jeżeli - eli, eźli, jeźli
• jeżyny - łostrynżyny, łostrynżnice, ostrynżyny
• jeździć konno - rajtować
• jęczeć - stynkać
• język - jynzor, jynzyk
• Joachim - Chimek, Achim
• jodła - jedla, jedła
• Józef - Zefek, Zeflik, Zefliczek, Jozek
• Józefa - Zefka, Zefla

K

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• kaczka - ynta
• kaczyca - taśka
• kafla - kachla
• kalafior - blonkol
• kalarepa - kuloryba, oberiba
• kaleczyć - haratać np. Poharatołech sie rynka! (skaleczyłem sobie rękę)
• kalesony - spodnioki
• kalosze - gumoki
• kałamarz - tintynfas
• kamienie - kamiynie
• kamień - kamyń, berga, bergowa, bergowka
• kamień do ostrzenia np. noży, kosy itp. - brusek
• kamizelka - westa np. szaket, westa i galoty
• kamizelka ratunkowa - kapok
• kanał sciekowy - gulik
• kanapka - klapsznita np. Styknom ci dwie klapsznity? (starczą ci dwie kanapki?)
• kant w spodniach - biza
• kapelusik - kapelka, hucik np. Nasz biskup mo fajno kapelka! (nasz biskup ma ładny kapelusik)
• kapelusz - hut, hutek, kłobuk np. Gryfny mo ta dziołszka hutek! (ładny kapelusz ma ta dziewczynka)
• kapelusze z zajęczej sierści - kasturki, kasturzoki
• kapelusznicy - kłobucznicy
• kapiszony - patrony, placpatrony
• kaptur - kapuca
• kapusta utłuczona z ziemniakami - ciaperkapusta
• kapusta zasmażana - ciapkapusta
• karabin - gywera, giwera, flinta
• karabin-wiatrówka - luftbiksa
• karaś - blaj
• karczma - szynk
• karmić zwierzęta - futrować np. Nafutrowołeś kroliki? (nakarmiłeś króliki)
• karmik - kadubek
• karnisz - gardinsztanga
• karo (kolor w kartach inaczej zwany jako: poduszka, dzwonek) - szel
• Karol - Karlik
• karpie, karp - kapry, kaper
• karp pełnołuski "królewski" - szupynkarp
• karuzela - karasol, karasola np. Pozwyrtomy sie na karasolu? (pokręcimy się na karuzeli?)
• karuzela łańcuchowa - keciok
• karzeł - kareł, knypek
• kask - hałer
• kasza - krupy
• kasza gryczana - krupy pogańskie, poganka
• kaszanka - krupniok np. Zjod bych krupnioka (zjadłbym kaszankę)
• kaszleć - charlać, chyrlać, kucać np. Chyrlosz jak tuberok! (kaszlesz jak gruźlik)
• katar - ciompy, ryma np. Ryma mom łod łażynio po bosoku (katar mam od chodzenia boso)
• katarynka - lajera, lajerka np. powiedzonko - Tu mie szczyko, tam mie żgo, w rzici mi lajerka gro!
• kataryniarz - lajerman, lajermon
• katechizm - katelmus, katyjmus
• kawa - kafyj, bonkawa
• kawa zbożowa - bonkawa, malckawa
• kawaler - galan, karlus np. Tyn karlus je z tom frelom (ten kawaler jest z tą dziewczyną)
• kawalerka - ajncla, ańcla
• kawał - wic np. Powiydz jakigo nowego wica! (opowiedz jakiś nowy kawał)
• kawałek - konsek np. Ani konsek szekulady niy łostoł? (ani kawałek czekolady nie został?)
• kawałek chleba - kraiczek
• kawał mięsa z kością - giczoł
• kazirodztwo - incug
• kąpielówki - badybatki, badyje np. Badybatki żeś se wzion? (kąpielówki sobie wziołeś?)
• kąt np. ściany, mieszkania, domu - rog
• Kędzierzyn-Koźle - Hajdelbrek
• kęs - bajs np. Roz se bajsniesz i bydziesz nażarty (Ugryziesz kęs i będziesz najedzony)
• kichać - forskać
• kiedy - kedy, kiej, kiejś
• kiedyś - hankejsi
• kieliszek wódki - sznaps
• kiełbasa - woszt np. Kupiyłech woszt na fojerka (kupiłem kiełbasę na ognisko)
• kiełbaska - wosztlik
• kier (kolor w kartach zwany jako: czerwone serce, czerwień) - herc
• kierat - gypel
• kierowca - szofer
• kierownica od roweru - lynsztanga, lungsztanga
• kierownik - sztajger
• kieszeń - kapsa, kabza np. Musza sie posztopować kapsa(muszę sobie zacerować kieszeń)
• kiwać się - belontać
• klakson - titek np. titnij mu inoś (zatrąb na niego)
• klamra - cwinga, szpina
• klamra od pasa - kopla
• klasztor - klosztor
• klatka - klotka np. Ojle siedzom we klotkach (sowy siedzą w klatkach)
• klatka na króliki - kroliczok
• klatka schodowa - siyń
• klej - klajster
• klosz na lampę - kronlojter
• kluski ciepane - szliżki
• kluski śląskie - gumiklyjzy
• "kluski śląskie" zwane też "tartymi" - czorne kluski
• kłamać - cyganić, kminić np. Niy cygoń, bo cygaństwo mo krotkie szłapy! (nie kłam bo kłamstwo ma krótkie nogi)
• kłamczuch - cygon
• kłamstwo - cygaństwo
• kłaść się spać - lygać np. Cza rzykać i lygać! (trzeba się modlić i kłaść się spać)
• kłopot - łostuda np. Z tymi bajtlami to yno lostuda (z tymi dziećmi to tylko kłopoty)
• kłócić się - wadzić się np. Zaś my sie powadzili o pierdoły (znowu się pokłóciliśmy o drobiazgi)
• kłódka - kodka, kłodka
• kłótnia - ostuda
• kłuć - żgać
• kobieca chustka zawiązana na głowie - żurok
• kobieta - baba
• kobieta lekkich obyczajów - motyka
• kobieta ubrana po chłopsku, w śląskim stroju ludowym (chłopskim) - chopionka
• koc - deka, deczka
• kochać - przoć, przać, przajać
• kochać się - galancić sie
• kochanek - gach
• kochasz mnie? - przajesz mi? np. Komu przajesz bardzij mamie czy tacie? (kogo kochasz bardziej mamę czy tatę?)
• kogut - kokot
• kogucik - kokotek, kokocik
• kok - dudlik, bubikopf, neclik, rola
• kokardka - maszka
• kokos - makron
• kolacja - wieczerzo
• kolczyki - zauszniki, zauszniczki
• kolega, koledzy - kamrat, kamraci
• kolegować się - kamracić sie
• kolej - bana
• kolejarz - ajzynbaniok, baniorz
• kolejka (np. w sklepie) - raja np. Dzisio wilijo, beztoż w kożdym sklepie raja za rajom (dziś wigilia, dlatego w każdym sklepie kolejka za kolejką)
• kolędnicy - kolyndniki, pastuszki
• kolisty - kolity
• kolor, kolory - bont, bonty
• kołatać - klekotać
• kołatka - klekotka
• kołatanie serca - hercklekoty
• kołdra - sztebdeka
• kołnierz, kołnierzyk - kragel, kraglik np. Mosz niywybiglowany kragel! (masz niewyprasowany kołnierzyk)
• kołodziej - kołorz, kolorz
• kołysać się - kolybać sie
• kołyska - kolybka
• komar - kopruch np. Ale kopruchy żerom! (ale komary gryzą)
• kombinator - wichlyrz
• komin - kumin, komin
• kominiarz - kominiorz
• komoda - wertiko
• komórka (nie tel.) - kamerlik
• konar drzewa - asta
• konduktor - szafner
• konewka - giskana
• konfesjonał - suchatelnica
• koniczyna - krasikoń
• koniec - szlus np. Na dzisioj szlus! (na dziś koniec)
• koniec pracy - fajrant np. Jo już mom fajrant! (ja już skończyłem pracę)
• konieczność - mus np. do roboty cza iś, jak mus to mus (do pracy trzeba iść, jak konieczność to konieczność)
• końcówka czegoś (np. buta) - kapa, kapka
• "końskie włosie" - jako uszczelniacz np. do rur C.O - hamft
• kopaczka - kopocz, kopoczyk
• kopać węgiel - fedrować
• kopalnia - gruba, hawiernia np. Moj chop robi na grubie! (mój mąż pracuje na kopalni)
• kopcić - smyndzić
• korale - keta
• korba - kluczka np. do studni
• korek - frop np. Niy chce wylyźć z flaszki frop! (nie chce wyjść korek z butelki)
• kosić zboże - żniwować
• kosz wiklinowy - waszkorb
• koszyk ze słomy - słomionka (np. na chleb)
• koszulka dla dziecka - hazuka, hazuczka
• kość - gnat
• kotek - ciciuś
• kotlet mielony - karminadla, karminadel np. Dzisioj na łobiod karminadle! (dziś na obiad kotlety mielone)
• koza - ciga
• koza w nosie - ciga, ciompa np. Ciompa ci wyłazi z kichola (koza (smark) ci "wychodzi" z nosa)
• koziołek (przewrót gimnastyczny) - kopyrtka
• kózka - koziczka
• kradzież, kraść - habić np. Nahabiyłech trocha cześni! (nakradłem trochę czereśni)
• kram (stoisko na targu lub na odpuście) - buda
• kran - kokotek
• krasnoludek - cwerg (najczęściej drewniane lub gipsowe figurki, stawiane w ogródku np. jako ozdoba)
• krata - gitra
• kratka ściekowa - gulik
• krawat - binder, szlips
• krawcowa - szwoczka
• krawiec - jeglorz
• krawędź - kant np. piźniesz sie w kant stoła (uderzysz się w krawędź stołu)
• krawężnik - borsztajn
• kredens - byfyj, bifyj
• kreska - piska, kryska
• kręcić się w głowie - bamoncić
• kręgosłup - krziż, krziża
• kroić - kroć
• kroić tępym nożem - pitfać
• krokiew - kłaki
• kromka - skibka
• kromka, kanapka - sznita, sznitka
• kropla - kropka
• kropla czegoś - kapka
• krój - sznit
• krótkie spodenki - galotki
• krtań - chyrtoń, chyrdol
• kruszonka na cieście - posypka
• kryć - dekować
• Krystyna - Krista
• krzak - krzok
• krzak bzu - flider
• krzesełko (najczęściej stojące w przedpokoju)- ryczka
• krzyczeć - ryczeć np. coż tak ryczysz? (dlaczego tak krzyczysz?)
• krzyk - ryk
• krzywe nogi - oły
• krzywe nogi - w kształcie litery "o" - ołbajny
• ksiądz - farorz, farorzyczek, ksiynżoszek
• księżyc - miesionczek, ymil np. łobocz jaki dzisioj je ymil w pełni (zobacz, dziś jest księżyc w pełni)
• kto - gdo
• kto - fto
• ktoś - ftoś, ftosik
• ktoś - gdosi
• ktoś bezużyteczny - darymny futer
• ktoś brązowy - bronok
• ktoś chudy - chuderlok
• ktoś dziki - dziwok
• ktoś dziwny - dziwok
• ktoś komu się współczuje - borajstwo np. Borajstwo, piznołeś sie w gowa? (biedaczku, uderzyłeś się w głowę?)
• ktoś młody - modziok
• ktoś nieładny - brzidok
• ktoś nierasowy - basztard, bastard
• ktoś niewydarzony - łoszkubek
• ktoś pomysłowy - korba
• ktoś straszny - bebok
• ktoś super - as np. Ale mosz ałto, tyś je as (ale masz samochód, ty jest super)
• ktoś szczerbaty z brakującymi zębami - szczyrbok
• ktoś szybki - szus
• ktoś wścibski - wrazidlok
• która godzina - wiela je godzin?
• które, który - kiere, kiery
• który, która - kery, kero
• kubeczek - pioczek
• kubek - szolka
• kucać - czympieć
• kuchenka elektryczna - kocher
• kuchnia na codzień - warzkuchnia
• kucnąć - czympnonć
• kukułka - kukawka, kukowka
• kukurydza - majs
• kulawy - szpotlawy
• kupiony - kupny np. Kupny kołocz je ańfachowy! (kupione ciasto jest byle jakie)
• kura, kurka - cipa, cipka, cipeczka
• kurczęta - pilynta
• kurka, kurczak - kurzik np. Kupiyłach sie na łobiod kurzika (kupiłem na obiad kurczaka)
• kurka, kurczę - pilik
• kurzyć - kurzić, kopcić
• kwadrans - ćwierć, sztwierć np. Je ćwierć na jedna! (godz. 12:15)
• kwaśne mleko - kiszka np. Na łobiod kartofle z kiszkom (na obiad ziemniaki i kawśne mleko>
• kwiat bławatek - faber
• kwiatki jaskry - boliłoczka
• kwiatki studentki - smrodziuchy
• kwiaty chabry - farbiczki
• kwilące dziecko - miałczek
• kwit, kwitek z wypłaty - roncetla np. Mosz geltag? pokoż roncetla (Masz wypłatę? pokaż kwit)
• kwitnąć - kwiść

L

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• lada w pijalni / karczmie - szynkwas, szynkfas
• lakierować - lakować
• lakierowany - lakowany
• lampa karbidowa (stosowana na kopalniach) - karbidka
• lampa naftowa - petronelka
• lampart - lyjopard, lyopard
• lamperia - zokel
• landrynka - szklok
• lanie - lyjty, szmary np. Szykuj rzić bydom lyjty! (przygotuj tyłek będzie lanie)
• lany poniedziałek - śmiyngus, śmiyrgus
• laska - laga
• laska, laseczka - kryka, kryczka
• latać - furgać, tyrać
• latarka - taszlampa
• latawiec - drach
• latem - bez lato
• legar - kantowka
• legitymacja - legitka
• lejek - trichter
• lekarz - dochtor, dochtorka, lykorz
• lekceważyć - smolić
• leki - lyki
• lekko - leko, letko, lechko
• leniwy, leń - zgniyłek, zgniyły
• lepiej - lepi np. lepi mie niy nerwuj (lepiej mnie nie denerwuj)
• leszczyna - lyski
• leśniczy - ferszter, feszter, gojny
• letni - latowy
• lęk przed podróżą - rajzyfiber
• liczyć - rachować np. Porachuj, wiela byda bulił (policz ile będę ci płacił)
• lider (jako bezpośredni przełożony w pracy)- majster
• lilia - leluja
• lin (gatunek ryby) - szlaj
• linia - piska
• linijka - lynijorz
• listonoszka - listonorka
• listwa - lajsta
• listwa przypodłogowa - fuslajsta
• litr - liter
• lizak - lizok np. Bajtle lubiom lizoki (dzieci lubią lizaki)
• lizus - przichlybek, przychlybek
• loki - wela np. Jako ty mosz piykno wela (jakie ty masz ładne loki)
• loki po trwałej ondulacji - dałerwele
• lokomotywa - damfmaszyna
• lub - lebo
• lubiący jeść mięso - miynsok np. Moj synek je miynsok (mój syn lubi jeść mięso)
• lubić - przoć
• ludzie nielegalnie wydobywający węgiel z biydaszybu - biydaszybnicy
• ludzie robiący kapelusze - kłobucznicy
• lustro, lusterko - żdżadło, żdżadełko np. Mom zmazane żdzadełka w ałcie (mam brudne lusterka w samochodzie)
• lutownica - lutkolba
• lżej - lecyj, lekcyj, lekcy
• L4 (zwolnienie lekarskie) - rewiyr

Ł

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• ładnie - fajnie, fajniście, piyknie
• ładny - gryfny, fajny, fajnisty, ciaciany, szwarny, szykowny, wyzgerny np. Jaki tyn ciciuś je szykowny (jaki ten kotek jest ładny)
• ładować - ladować np. Laduj fol (ładuj do pełna)
• łakocie - maszkety
• łakomić się - łaszczyć sie np. Niy łaszcz sie i pożycz koło (nie łakom się i pożycz rower)
• łakomy - zeżyrny
• łańcuch np. rowerowy - lańcuch, keta np. Mom tympo keta w pile (mam stępiony łańcuch w pile)
• łapczywie jeść - żrać np. Niy żer tak bo się udusisz! (nie jedz tak łapczywie bo się udusisz)
• łapczywie pić - żłopać, żrać np. Żłopiesz chobyś nigdy zeltra niy piył (pijesz choćbyś nigdy wody mineralnej nie pił)
• łapczywie wypić - wyżrać, wyżłopać np. Wyżarłeś cołko falszka?! (wypiłeś całą butelkę?!)
• łapczywie zjeść - zeżrać np. dyć łon to wszysko zeżar (przecież on to wszystko zjadł)
• łapka na myszy - klapka
• łasica - łaska
• łaskotać - łechtać, kilać np. Niy kilej mie bo żera (nie łaskotaj mnie bo jem)
• łatać dziury w butach - flekować
• łatwo - leko, letko, lechko
• łazikować - smykać się
• łobuz - chachar
• łobuz - gizd, chachor, najduch, honcfot np. Ciś ty giździe! (odejdź łobuzie)
• łobuzeria - chacharstwo
• łodyga, łodyżka - sztyngel
• łom - brecha
• łopata - ryl
• łopata w kształcie serca - hercowa np. Hercowom to sie nabakosz! (łopatą sercówką to się napracujesz)
• łóżko - lyże, pryko, wyro
• Łucja - Lucka, Luca
• łupież - szupy
• łupina - szupa
• łuska, łuski - szupa, szupy
• łysina - glaca
• łysy - galcoń, glacaty, łysoń np. Taki mody a już glacaty! (taki młody a już łysy)
• łyżwy - szlyndzuchy, szlynzuchy np. Cisnymy pokyłzać na szlynzuchach (idziemy poślizgać się na łyżwach)
• łza - płaczka

M

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• machać - kiwać
• mątew, mątewka - rogolka
• magiel - magel, magla, maglownia, walkownia
• maglować - walkować
• mający apetyt - jedzok np. Tyś to je wielgi jedzok (Ty to masz wielki apetyt)
• mający łaskotki - łechciwy, łechtliwy
• mający zachcianki - zachciywny
• mający zęby - zymbok
• majtki - badki, batki np. Czamu sie niy sebleczesz do batkow? (dlaczego się nie rozbierzesz do majtek?)
• makaron - nudle np. Nudla ci sleciała na zol (makaron ci spadł na ziemię)
• malarz - malyrz np. Moj ujek robi za malyrza (mój wujek pracuje za malarza)
• malować - lakować, sztrajchować
• malowany - lakowany
• maluch - mamincycek, pyrtek
• malutki - malućki
• mała agrafka - haszpka
• mała czapka - kapelka
• małe dziecko - bombel
• mała kaczka - taśka
• małe pomieszczenie - ajncla, ańcla, kamerlik
• Małgosia - Gryjta, Gryjtka
• mało istotne - pierdoła, pierdoły
• mało ważne - pierdoła, pierdoły
• małpa - afa, małpica
• mały - malućki, wyrfel, kurdupel
• mały chłopiec - łeboń np. Ale tyn łenbon je lukaty (ale ten chłopiec ma kręcone włosy)
• mały drań - buks
• mały kotek - kocik, kociczka, kociontko
• mały sklepik - interes - fitulityngeszeft
• mama, mamusia - mamulka
• mandat - sztrafa
• mankiet - omszlag
• marchew - markew, marekwia, markewka
• Maria - Maryjka, Maryj, Maryna
• maruda - mazok, rykol, popsznioł np. Czamu popszniole niy jysz tyj zupy? (dlaczego marudo nie jesz zupy?)
• marudzić - buczeć, wajać, jamrać
• marynarka - kabot, szaket
• maselniczka - maśniczka
• maska - larwa
• masz! - na!
• maszyna parowa - damfmaszyna
• maślanka - maślonka
• materac do spania na podłodze - nynok
• materiał - sztof
• matka - mamulka, mamusia
• Matka Boska - Paniynka
• matka chrzestna - potka, pociczka np. Moji potce je Maryjka (moja matka chrzesta nazywa się Maria)
• Matylda - Tila, Tilda
• mazać np. po kartce - kryklać np. Niy kryklać we hefcie! (nie mazać w zeszycie!)
• mątew, mątewka - rogolka, fyrlok, fyrloczka
• mąż, mężczyzna - chop
• mecz - szpil
• medalik - mydalijka, mydalik
• metal - blacha
• metalowe - blaszane
• metr - meter, myjter
• metr krawiecki - myjtermas
• mętny - kalny
• miał weglowy - moł, muł, moła
• miara (do składania) - colsztok
• miara - myjtermas
• mieć bzika - mieć ptoka np. Łon mo ptoka na punkcie tyj chałpy (On ma bzika na pukcie tego domu)
• mieć czkawkę - czkać, czkać się, szczokowka
• mieć "gumę / kapcia" - mieć pana
• mieć oko - cyl, mieć cyla np. o aleś trefiył ty mosz jednak cyla (ale trafiłeś ty to masz jednak cela)
• mieć pojęcie - anong, mieć anong np. mosz ty anong o tym? (Masz pojęcie o tym?)
• mieć pretensje - fuczeć np. Ło co zaś fuczysz? (o co masz znów pretensje?)
• mieć problem - starość mieć
• mieć rację - mieć prawie, mieć recht np. Mosz recht, tego sie niy do szczimać (masz rację, tego się nie da wytrzymać)
• miednica (jako naczynie) - waszpek
• miejsce - plac np. Tam je w pierony placu (tam jest dużo miejsca)
• miejsce bolące - bolok
• miejsce odpustowe gdzie są karuzele, strzelnice itp. - romel
• miejsce w stodole do składowania siana lub słomy - somsiek
• miejscowość poza Śląskiem - Gorolowice np. Ciś tam do tych swoich Gorolowic! (wracaj skąd przyjechałeś)
• mielony - mlyty np. Mocie tyn mak już pomlyty? (macie już mak pomielony?)
• mierzyć - cyrklować
• mieszać - fyrlać
• mieszać, majdać - belontać
• mieszaniec rasowy - basztard, bastard
• mieszanina - miszong
• mieszarka do betonu miszmaszyna
• mieszkanie - chałpa np. siedziołech cołki dziyń w chałpie (byłem dziś cały dzień w domu)
• mieszkańcy Częstochowy - mydalikorze, medalikorze
• miękki kłębuszek czegoś - cicik np. mlecz - dmuchawiec
• mięśnie - muskle np. Jake ty mosz muskle?! (Ale ty masz mięśnie!)
• mięso - miynso
• mięso wołowe - owiynzina
• migdały - mandle
• migotać - mrugać
• Mikołaj - Mikuś, Mikołoj
• mimo wszystko - zowizo, zołwizo, zoł wi zoł
• mina - macha np. Szczylo macha choby afa (robi minę choćby małpa)
• minąć się (nie celnąć) - majtnonć sie
• ministrant - kapistrant
• miotła - mietła
• miotełka - kartacz, śmiatek, śmiotka np. Bier mietła i ciś plac zamiatać! (bierz miotełkę i idź podwórko pozamiatać)
• mirt - merta, myrta
• miska - waszpek
• mleć - mlyć, mołć, zemlyć
• mleko - mlyko
• młoda dziewczyna - siuśka, smarkato, siksa
• młody ksiądz - kapelonek np. Widziałaś tego kapelonka! (widziałaś tego młodego księdza?)
• młotek - motek
• mniej - mynij
• mniejszy - myńszy, myjszy np. Może i myjszy ale warjot (może i mniejszy ale wariat)
• mniszek lekarski - mlycz
• mocno - fest
• moczyć - tomkać, toplać
• modlić się, modlitwa - rzykać, rzykanie np. Porzykejcie tyz za mie, starko! (podmódlcie się za mnie babciu)
• modrzew - brzim, brzym
• mogłeś - mogeś
• moja kolej - dran np. Terozki jo przida dran! (teraz moja kolej)
• mokradła - barzoła, barzoły, barzelisko, barzolisko, barziny, barziska
• monety - drobnioki
• monster truck - baloniok
• moszna - miech
• motor - motorcykel
• motorower - mopel, moplik, piździk np. Moplikym sie jada na szychta (motorowerem jadę do pracy)
• motyka - kopaczka
• motyl - szmaterlok
• mowa - godka np. Niy moga suchać tyj gupij godki! (nie umię słuchać tak głupiego mówienia)
• może - mono, mone, możno np. Mono spadnie śniyg na Wilijo? (może spadnie śnieg na Wigilię?)
• można to zrobić - idzie to zrobić
• mąż - moj, chop
• mój - moj
• mówić - godać, padać, padosz, prawić np. Padołech ci że bydzie loło? (mówiłem ci że będzie padało?)
• mówić bez sensu - fandzolić, bamoncić
• mówić komuś "per ty" - za jedno np. Łod kedy mi godosz za jedno? (od kiedy mówisz mi na ty?)
• mówić niewyraźnie - bulkać np. co tam bulkosz pod nosym (co tam mówisz pod nosem)
• mówić od rzeczy - beblać, fandzolić np. Jak ty fandzolisz! (Mówisz od rzeczy)
• mówić za dużo - bulkać np. co tam bulkosz pod nosym (co tam mówisz pod nosem)
• mówienie - godanie
• mówili - prawili, godali
• mrówka - amajz, mrowiec, murowiec
• murarz - murorz, mulorz
• mus jabłkowy - apfelmus, jabczok
• muskuły - muskle
• musztarda - zynft, zymft, mostrich, mosztrich
• myśliwy - myśliwiec
• mżawka - sipieć, sipi np. Na dworze sztyjc sipi! (na podwórzu ciągle pada mrzawka)

N

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• naboje do odpustowego pistoletu - patrony, placpatrony
• nabrać rozpędu - fechtnonć sie np. jak sie fechtnoł zanim (rozpędził się za nim)
• nabrudzić - nasmolić
• na brzegu - na kraju
• na co dzień - bez tydziyń
• naczynia - gary
• naczynie do robienia masła - maśniczka
• naczynie do fermentacji wina - korflasza
• nadaremnie - po prożnicy
• nadzienie - filong np. kreple bez filongu som darymne (pączki bez nadzienia są nic nie warte)
• nadziewać - napełniać - filować np. filować kreple filongym (nadziewać pączki nadzieniem)
• nagi - sagi np. Czamu tyn chop je sagi? (dlaczego ten mężczyzna jest nagi?)
• nagle - łoroz, narozki np. Łoroz sie blysło i brakło sztromu (nagle się błysnęło i brakło prądu)
• nago - po sagu
• najdroższy (jako osoba)- roztomiły
• najeść się, najedzony - pojeść, pojedzony np. Pojedzony? To do roboty! (najedzony? to do pracy!)
• najpierw - nojprzod
• najpierw - najprzod
• nakarmić dobytek np. kury - łodbywać np. Trza wszystko połodbywać a jo choro! (trzeba nakarmić cały dobytek a ja jestem chora)
• naklejka - abcybilder
• na kolanach - na klinie np. Poć na klin (chodź na kolana)
• nakrętka - muterka np. dej no muterka do tyj szroby (daj nakrętkę do tej śruby)
• nakrochmalony - wyszkrobiony
• nakrycie czegoś (np. łóżka)- kapa, kapka
• nakrycie głowy - kłobuk
• nakrzyczeć na kogoś - sprzezywać
• naleśniki - ajerkuchy
• należność - płat
• nałapać - nachytać np. Nachytomy ryb i cisnym z nimi na torg (nałapiemy ryb i idziemy z nimi na targowisko)
• namalowany obrazek (scenka lub jakiś widok) - lanszaft, landszaft
• namówić - przekabacić np. Przekabaciyli go żeby poszoł na bigel (namówili go aby poszedł na dyskotekę)
• napalić w piecu - nahajcować np. nahajcuj w piecu bo cosik piździ (napal w piecu bo coś zimno)
• naparstek - noparstek, noporstek, naporstek
• napastować - droźnić sie
• napełnione - nafolowane np. Fora była nafolowano wonglym! (wóz był napełniony węglem)
• napiąć - naszpanować
• napęd - napynd
• napięcie w elektrotechnice - szpanong
• napinacz mechaniczny - szpaner
• napinać, naciągać, naprężać - szpanować np. Kożdo lina trza szpanować (każdą linę trzeba napinać)
• napój z łuski kakaowe - kakałszale
• naprawdę - isto, naprowda, po prowdzie, richtig, rychtig, richtich, richtiś
• naprawdę? - pra? np. Pra, że mi pszejsz?
• naprawiać podeszwy w butach - zolować
• naprężyć - naszpanować
• na próżno - darymny futer
• naraz - naroz
• narozrabiać - zgłobić, zgobić
• narożnik np. ściany, mieszkania, domu - rog
• narty zrobione domowym sposobem z klepek starej beczki - bednorki
• narzeczona - libsta, lipsta np. Mosz tam jako lipsta? (masz już narzeczoną?)
• narzeczony - szac
• narzekać - labiydzić, lamyncić, wajać, jamrać
• narzędzie na długim kiju do gaszenia i zapalania świec w kościele - polityka
• narzędzie murarskie - kelnia
• narzędzie murarskie do równania tynku na ścianie - rajbetka
• narzucać - naciepować
• narzuta - deka, deczka
• narzuta męska - dubel
• nasikać - najscać
• na skróty - na przima, na przimo np. Idymy na przima, bez las (idziemy na skróty przez las)
• nasmarować się (np. oliwką, kremem) - naciongnonć sie
• nastawić - nastalować, nasztalować np. nasztaluj tyn zygor! (nastaw ten zegar!)
• następny rok - bezrok
• nastolatka - siksa, siuśka, smarkato
• nasypać - nasuć
• nasyp kolejowy - beszong np. Bajtle lotajom po beszongu (dzieci biegają po nasypie kolejowym)
• naszyjnik - halsband np. ale mosz piykny halsband (ale masz ładny naszyjnik)
• naturalnie - toć np. No toć, że nojlepszy jabczok je ze śliwek (natrualnie, że najlepsze wino jest ze śliwek)
• natrętny - ochlany, oklany
• natychmiast - zaroz, zarozki np. Mosz to zarozki zrobić (masz to natychmiast zrobić)
• nauczyciel-ka, nauczyciele - rechtor, rechtorka, rechtory
• nauczyć - wyszkolić
• naumyślnie - naschwol, nasfol, naskwol
• nawet - aji
• na pewno - na zicher
• na zdrowie (przy toaście) - pyrsk
• na złość - praje
• nazywać się - mianować sie np. jak sie bajtel mianujesz? (jak się dziecko nazywasz?)
• nerwowy - zmierzły np. Ze zmierzłym chopym ciynżko szczimać! (z nerwowym mężczyzną ciężko wytrzymać)
• nic - psinco
• nic dziwnego - niy dziwota
• nicpoń - honcfot
• niebieska kapusta - modro kapusta
• niebieski - modry
• nieborak - borok, chuderlok, utropek
• nieboszczyk - umarty, umrzyty, umrzik, umarlok
• niechętnie - niy rod
• niedbale - lecyjak, lecyjako
• niedojrzałe owoce - guguły
• niedojrzały - niyżdżały np. Śliwki som jeszcze niyżdżałe (śliwki są jeszcze niedojrzałe)
• niedołęga - mamlas
• niedopałek papierosa (zgaszony)- kipa, peta
• niedopałek papierosa (podczas palenia) - sztomel
• niedorajda - ciućmok
• niedorzeczności - duperszwance
• niegrzeczne dziecko - zgłobnik, zgobnik, honcfot
• niegrzeczny - rojber
• niekształtne owoce lub warzywa - łobadziory
• niektóry - niykery
• Niemcy - Niymce
• niemowle - szkrab, bombel
• nie mów - niy padej, niy godej np. Niy godej łojcu bo bydzie haja (Nie mów tacie bo będzie awantura)
• nienormalny - niy rychtig np. Tyn pa je niy rychtig (ten dziadek jest nienormalny)
• nieomal - bezma, bezmała, bezmałaś, bezmaji, małowiela np. Małowiela by po pysku dostoł (nieomal został pobity)
• niepoczesany - niypoczosany
• niepokoić - mierzić
• niepokój przed podróżą - rajzyfiber
• nieporozumienie - ostuda
• nieporządek - bajzel
• nieposłuszny - niy usuchliwy
• nieprzytomny - pitomny
• nie potrzebnie - darymny futer
• nieraz - niyroz
• nierób - niyrob
• nierówny - chropaty
• nieść - smyczyć, taszczyć, targać
• nie Ślązaczka - gorolka, gorolica
• nie Ślązak - gorol np. Richtich z ciebie gorol (Naprawdę nie jesteś Ślązakiem)
• nietoperz - lacopiyrz, latopiyrz
• nie trafić - majtnonć się
• nieudacznik - dupa w kraglu, cielepa, łoszkubek, rzić np. Tyś to je rzić! (Nieudacznik z ciebie)
• niezapominajki - żabiełoczka
• niezdara - ślimok, zawalaty
• niezdarny, nieudacznik - szpotlawy, lelek, leloń
• nie zgadzać się - ciepać sie np. Musiołeś sie ciepać ło cyna? (musiałeś się nie zgadzać z ceną?)
• nigdzie - nikaj
• nikomu - żodnymu np. Żodnymu sam niy bydzie lepi niż mie (nikomu tu nie będzie lepiej jak mi)
• nikt - żodyn np. Żodyn mie niy bydzie robił za błozna (nikt nie będzie ze mnie żartował)
• niszczyciel - paskuda
• niszczyć - bulić
• nocnik - nachtop, nachtopek, topek
• noga - fus, giczala, szwaja, gyra, gywichta, szłapa
• noga od świni - ratka
• nogawka - nogawica
• non stop - jednym ciyngym
• Norbert - Bercik
• nos - kichol
• nosić ciężko - targać
• nowoczesny - nowomodny
• nóż do szkła (szyb) - blatsznajder
• nudziarz - pierdoła
• nudzić - mierznonć np. Mierznie mi sie (nudzi mi się)

O

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• obacas - kromflek np. Niy uważom szczewikow na wysokim kromfleku! (nie uznaję butów na wysokim obcasie)
• obcęgi - cangi
• obcy - cudzy
• obejmować obłapiać
• obetrzeć - utrzić, utrić
• obiad - łobiod np. Dzisio ślonski łobiod: rolada, modro kapusta i gumiklyjzy polone zołzom (dziś śląski obiad: duszony zwinięty w rulon płat mięsa, niebieska kapusta i kluski śląskie polane sosem)
• obibok - leber
• obierać - strugać np. strugom kartofle na łobiod (obieram ziemniaki na obiad)
• obierki z jabłek czy ziemniaków - oszkrabiny, łoszkrabiny
• obitnice, obiecanki - łobiecki, łobiycki
• oblewanie nowego domu / mieszkania tzw. parapetówka - anwajong
• obniżyć - spuścić np. spuś trocha z cyny (obniż trochę cenę)
• obojętnie jaki - bele jaki, byle jaki
• obok - kole, koło np. Stoń kole hasioka (stań obok śmietnika)
• obornik - gnojok
• o Boże! - Jezusie, Maryjo świynto!
• obracać, obrócić - zwyrtać, zwyrtnonć
• obrać, obierać np. ziemniaki, marchew itp. - oszkrobać, łoszkrobać, szkrobać np. naszkrobej yno kartofli na łobiod naobieraj ziemniaków na obiad)
• obraz, obrazek - łobroz, łobrozek
• obroża - halsband np. Łoblykej psu halsband i ciś z nim na plac (ubieraj psu obrożę i idź z nim na podwórko)
• obrus - serwet, serweta
• obrzucić - łobciepać
• obsiany - zasioty, zasiony
• obsikać - pojscać
• obuwie - łobucie
• oczko w ponczosze - lałfka
• oczy - ślypia
• oczywiście - toć np. Toć żech był w robocie (oczywiście że byłem w pracy)
• odbijać po jedzeniu - byrkać, bekać
• odburknąć - bulknonć coś
• odchody - knut
• odcięty z brzegu kawałek kołocza - łobrzinek
• odcisk - blaza, plynckyrz np. Łod roboty mom blazy na pazurach (Od pracy mam odciski na palcach)
• odciski - blazy, plynckyrze np. Nabawiyłech sie plynckyrzy łod tego śmiotanio (Nabawiłem się odcisków od tego zamiatania)
• oddawać mocz - jscać, najscać, jscanie np. Byłech sie wyjscać (byłem oddać mocz)
• odejdź - ciong, rałs
• odmarzać - tajeć
• odmiana - zorta
• odpocząć sobie - dychnonć sie
• odprowadzić - odkludzić np. odkludza cie do dom (odprowadze cię do domu)
• odrobina - kapka, ciut, ciutka
• odsprzedać - opchnonć np. Zawadzało mi to we szranku toch to opchnoł (przeszkadzało mi to w szafie to to odsprzedałem)
• odstawić - odkludzić np. odkludza ałto do garażu i mogymy ciś kaj (odstawię samochód do garażu i możemy gdzieś iść)
• odświętnie ubrany - wyglancowany
• od tyłu - łod zadku
• odważniki - gywinta
• odwiedziny - wysiady
• odziedziczyć - erbnyć, erbnonć np. łon to erbnoł po omie (on to odziedziczył po babci)
• oferma - mamlas, mamlasiaty, klipa, mamlaty, ćwok, borok, utropek, ipta np. tyś to je ipta ja (ty to jesteś oferma)
• oferma (wulgarnie) - ciul, ciulik
• ogień - łogyń
• ogłupić - zbamoncić
• ognisko - fojera, fojerka
• ogród - zegroda, zogrod, zogrodek, zogrodka
• ogród warzywny - grincojg
• o ile - eli, eźli, jeźli
• ojciec - fater, łojciec, tatulek, tatuś
• ojciec chrzestny - potek, pociczek
• o jej, o Boże - jezder, jezderkusie!, jezderyjo!
• okłamać - łokminić
• okno wystawowe - szałfynster
• oko - ślyp
• okrasić, okraszać - omaścić, łomaścić np. Łomaścić fetym kluski z miynsym (okrasić smalcem kluski z mięsem)
• okratowanie - gitra
• okrągły klocek np. drzewa - kulok
• okropny - pierziński, pieroński
• okrzyczeć kogoś - nazdać np. Nazdołech szoferowi bo gzuł jak z kartoflami (okrzyczałem kierowcę, bo jechał szybko jakby z ziemniakami)
• okrzyk z bólu - ała!
• okulary - bryle
• okulary przeciwsłoneczne - zonynbryle
• okularnik - brylok, brylaty
• ołówek - blajsztift, pisok
• on, ona - łon, łona
• onuce - fuslapy
• opiekunka do dzieci - kindermyjdla
• opłata - płat
• opłaca się - werci sie np. Werci sie to kupić? (opłaca się to kupić?)
• opowiadać - prawić, berać, łosprowiać np. Ło czym to starko łosprowiocie? (o czym to babciu opowiadacie?)
• opowiadać bzdury - fulać np. Już cołki dziyń fulosz (Już cały dzień bzdury opowiadasz)
• opowiadali - prawili
• opowiadania, opowiastki - bery
• opowiedzieć - pogodać
• oprawa, oprawka żarówki - fasong
• opuchlizna - buła
• opukać - łoklupać
• opuścić np. cenę, roletę - spuścić np. spuś z cyny to kupia tyn moplik (opuść z ceny to kupie ten motorower)
• oranżada, napój musujący w butelce lub w proszku do rozcieńczenia - brauza, łorynżada
• organista - bożyduda
• organki - jarganki
• orzech laskowy - lyski
• orzeł - oreł, Adler
• osada - dziedzina
• osiem - łoziym
• osiemnaście - łoziymnoście
• osioł - yjzel
• osoba małego wzrostu - knypek np. Jakiś knypek przilecioł i coś buczoł (ktoś mały przybiegł i marudził)
• osoba której jeden z rodziców pochodzi z poza śląska - basztard, bastard
• osoba nielegalnie wydobywająca węgiel z biydaszybu - biydaszybikorz, biydaszybnik
• osoba obsługująca karuzelę - karasolnik
• ostrożny - opaterny
• ostry kaszel - tubera
• ostrzyć - brusić
• oszczędny - szporobliwy
• oszczędzać - szporować np. Szporuja na ałto (oszczędzam na samochód)
• oszołomiony - miechym piźniony
• oszołomiony z zawrotem głowy - bamontny
• oszukiwać - kminić
• oślepiać - blyndować
• otrzymać pozdrowienia - dać pozdrowić np. Ciotka wos dała pozdrowić (Ciocia was pozdarwia)
• otynkować - łobciepać
• otyły - bachraty
• otwieracz np. do słoików, konserw lub butelek - yfner
• otworzyć - odewrzić
• ozdobny łańcuszek - keta
• ósma część czegoś - achtlik

P

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• packa na muchy - klapaczka np. Zaś mi dziecka wziyny klapaczka! (znowu mi dzieci wzięły packę na muchy)
• pacha - parza
• paczka - paket np. Listonorka mo paket do mie (listonoszka ma paczkę do mnie)
• pada drobny deszcz "mżawka" - siompi, sipi
• pada deszcz - leje
• pada śnieg - sypie, śniyg sypie
• padająca mżawka - sipieć, sipi np. Na dworze sztyjc sipi! (na podwórzu ciągle pada mżawka)
• pakuły - hamft
• palacz papierosów - kurzok
• palant (dyscyplina sportowa) - szlagbal
• palce - pazury
• palić np. w piecu - hajcować, topić
• palić papierosy - bakać, kurzić np. Bakosz aż ci sadze z rzici lecom! (palisz, aż ci sadza z tyłka leci)
• pali się - hajcuje sie
• palić się - goreć np. Wejrzij do żeleźnioka czy jeszcze gore! (Zobacz do piecyka czy się jeszcze pali)
• pan - panoczek
• papierosy - cygarety, sztomle
• papierośnica - cygaretka
• papierowa torebka - tytka np. Kaj jedziesz? Do Chin tytki lepić! (gdzie jedziesz? Do Chin torebki kleić)
• Pan Bóg - Ponboczek np. Szczynść Boże, łostońcie z Ponboczkym! (Szczęść Boże, zostańcie z Panem Bogiem)
• panna z dzieckiem - zowitka, zowita
• pantofle domowe - lacie, laćki, lacze
• papier ścierny - glazpapior, pucpapior, szpicpapior
• papierowy - papiorzany
• para, parę - pora np. Kupia sie pora zokow (kupie sobie parę skarpet)
• parapetówka - anwajong
• parasol - paryzol np. Paryzol je gynał jak leje (Parasol jest w sam raz jak pada)
• parę lat - pora rokow
• parówka - oplerek, knobloszka
• parskać - forskać
• pasek z wypłaty - roncetla
• pasiasty - pasiaty
• pasta do zębów - canpasta
• pastwisko - pasionek
• pasztet - lyjberwoszt, lyberwoszt, leberwoszt
• patelnia - tygel
• patrzeć - dziwać, dziwować sie, filować, zaglondać np. Coż tak filujesz bez te łokno? (Co tak patrzysz przez to okno?)
• patyczek - chłabinka
• Paweł - Paulek
• pączek - krepel np. Kreple muszom być z filongym (pączki muszą być z nadzieniem)
• pchać - ciś coś np. Cisłech ałto bo mi niy stykło bynzyny (pchałem samochód bo mi zabrakło paliwa)
• pchać się - ryć sie, ciś sie np. Kaj sie ciśniesz? (gdzie się pchasz?)
• pchła - skoczka, wancka
• pedał, pedały np. rowerowe, samochodowe - pyndala, pyndale
• peleryna - kapok
• pełno - fol, połno np. Nalyjcie mi fol bynzyny! (nalejcie mi do pełna paliwa)
• penis - siusiok, pulok, wulgarnie - ciul, ciulik
• pensja - geltag
• perfum - parfin
• perfumeria - parfineryjo
• perfumować - parfinować, fukać np. Weź sie ino pofukej (poperfumuj się tylko)
• pewnie - isto, pewno
• pęcherz np. po ukąszeniu lub oparzeniu pokrzywą - bombel
• pęcherz np. na skórze, karoserii, tworzywie - blaza np. Kurde ale mom blaza na lakerze (kurczę ale mam pęcherz na lakierze)
• pędzić - gnać np. gnołech autobanom 180 (pędziłem autostradą 180km/h)
• pękaty - bachraty
• piana - szuminy
• pianino - klawiyr np. Zagrej co na klawiyrze (zagraj coś na pianinie)
• piasek - piosek
• pić - duldać np. Wyduldołeś cołko flaszka? (wypiłeś całą butelkę?)
• pić / popijać głośno - siorbać np. Niy siorbej bo mie to nerwuje? (nie pij tak głośno bo mnie to denerwuje)
• pić prosto z butelki (np. wódkę) - pociongać z gwinta
• piec kaflowy - kachlok
• piec żelazny tzw. "koza" - żeleźniok
• pieczarki - szampinioki
• pieczątka - sztympel
• pieczywo - chlyb
• piegowaty - piegaty
• piekarnik - bratruła, ruła
• piekarnik w piecu - piekarok
• pielgrzymka - ponć, ponci
• pieniądze - pijondze, piniondze, gelt np. mosz gelt na halba? (masz pieniądze na 0,5l wódki?)
• piętro - sztok
• pik (kolor w kartach inaczej zwany jako: czarne serce, wino) - herc
• pilnik - fajla
• pilnować - wachować np. Tych bajtli cza wachować (te dzieci trzeba pilnować)
• pielucha - powijok
• pierdnąć - purtnonć, dżistnonć
• pierdzieć - purtać, dżistać
• piernik odpustowy - futermelok
• pierzyny - bety
• pierś, piersi - cycek, cycki
• pierścionek - pieszczonek
• pieszo - piechty np. Piechty sie zonda (pieszo sobie zajdę)
• pięćdziesiąt groszy (50gr) - piontka
• pięćdziesiąt kilogramów (50kg) - cetnor
• pięćdziesiąte urodziny (50tka) - abraham
• pięć złotych (5zł) - piynciok
• pijak - pijok, pijus, łożyrok, łochlapus
• pijalnia piwa - szynk
• pijany - nacinkany, nawalony, ożarty, ożryty
• pijany - nabombany, nabombiony, nabity, naprany, ochlany, nażgany, oklany, łożarty, łożryty, łożrity
• pilnować się - dować pozor np. Dej sie pozor bo cie tak czy siak łapna (pilnuj się, bo tak czy inaczej cię złapie)
• piła tarczowa - krajzyga
• piłeczka - baliczek, balik
• piłka - bal np. Pogromy sie w bal? (pogramy w piłkę?)
• piłka do palanta - szlagbal
• piłka do tenisa ziemnego - gazok
• piłka nożna - fusbal
• piłka szmaciana - szmaciok
• piłkarz - fusbaler, szpiler
• pinezka - cwek
• piorun - pieron
• piorunochron - blizablajfer
• piosenka - pieśniczka
• Piotr - Pyjter
• piórnik - fyjderbiksa
• pisanka - kroszonka
• piszczeć - piskać
• piwnica - pywnica np. W pywnicy mom grodza na kartofle (w piwnicy mam przegrodę na ziemniakami)
• piwonia - piwonia
• plac budowy - bauplac
• placki ziemniaczane - sikorki
• plama - flek np. Mosz na tepichu tusty flek! (masz na dywanie tłustą plamę)
• planować - cyrklować, sztalować
• plandeka - plała
• plaster - floster, flojster np. Dej no floster boch sie urżnoł (daj plaster bo się uciąłem)
• plątać - matlać, szmatlać
• plecak - pukeltasza, rugzak, wandertasza np. Ciynczki mosz tyn rugzak (ciężki masz ten plecak)
• plecy - plery, gnyk, pleca, pukel np. Pukeltasza je na pukel (plecak jest na plecy)
• pled - plyjt
• pleść - splytać
• plotkara - klachula
• plotki, plotkowanie, plotkować - wysiady, klachy, klachanie, klachać np. Berbla zaś idzie na klachy! (Basia znowu idzie plotkować)
• pluć - chorkać, charkać
• płacić - bulić
• płacz - ryk, bek
• płaczliwy - mamlasiaty
• płakać - ślimtać, beczeć
• płaski - plackaty, plaskaty
• płaskostopie - platfus
• płaszcz, płaszczyk - mantel, mantlik
• płatki owsiane lub inne - hawerfloki, haberfloki
• płyta kuchenna na której stawia się garnki np. podczas gotowania - blacha
• płytka ceramiczna - kachla
• pniak do rąbania np. mięsa u rzeźnika - gnotek
• pobiec - pylnonć sie np. Pylnij sie za nim (pobiegnij za nim)
• pobity - łobdrzistany
• pobrudzić się - ufifrać sie
• pocałować - dać dzióba, dać dzióbka, dać kusiu np. Dej kusiola mamie (pocałuj mamę)
• pocałunek - dzióbek, dzióbeczek
• pochodnia - fakla
• pochować - poschroniać np. Poschroniejcie wszysko bo zaczyno loć (pochowajcie wszystko bo zaczyna padać)
• pochwalać - uważać np. Jo niy uważom seksu przed żyniaczkom (ja nie pochwalam seksu przed śłubem)
• pociąg - cug
• po ciemku - po ćmoku
• poczekać - doczkać, poczkać
• poczekaj - doczkej, poczkej np. Doczkej, doczkej, zaro cie chyca! (poczekaj, poczekaj, zaraz cię złapię)
• podarty - potargany
• podarunek pod choinkę - Dzieciontko
• podarunek Wielkanocny, prezent na Święta Wielkanocne - zajonczek
• podbite oko (limo) - zola, ojla, łojla
• podczas lata - bez lato
• podczas zimy - bez zima
• poddasze - gora np. Na gorze je jeszcze jedna izba (na poddaszu jest jeszcze jeden pokój)
• podeszwa - zola
• podkładka - szajbka np. dej inoś szjbka pod ta szroba (daj podkładkę pod tę śrubę)
• podkładka sprężynująca - fyjdering
• podlewaczka - giskana
• podlizywać się - przichlybiać się
• podlotek - siksa, siuśka, smarkato
• podłoga - delowka, dylowka
• podłożyć ogień - hajcnonć, podhajcować
• podobny - podany np. Twoj synek sie podoł na łojca (twój syn jest podobny do ojca)
• podotykać - pomacać, macnij, pomacej np. Pomacej sie galoty jake mosz mokre (Podotykaj jakie masz mokre spodnie)
• podpalic - hajcnonć, podhajcować
• podpierający klocek drewna np. w kopalnianych chodnikach - sztompel
• pod rękę, pod ramie - pod parza
• podróbka - erzac
• podróż, podróżować - rajza, wander, rajzować
• podróżnik - wandrus
• podrzeć - potargać, stargać
• podrzutek - podciep
• podskakiwać - ciepać sie
• podstawa - grunt
• podupadający blok - familok
• poduszka, poduszeczka - zegowek, zogowek, zygowek, zogoweczek
• poduszeczka na igły - jegelniczka
• podwieczorek - jużyna, swaczyna
• podwójna kromka chleba - klapsznita np. Styknom ci dwie klapsznity? (starczą ci dwie podwójne kromki chleba?)
• podwórko - plac, dwor np. Idziesz na dwor? (idziesz na podwórko?)
• pofarbować - zafarbić, zafarbować
• poganiać - dziwoczyć
• pogłaskać - pohalać
• pogniewać się - pogorszyć sie
• pogrzebacz do pieca - hoczyk, hok, szperhok
• pojazd transportowy na kółkach - rolwaga
• pojemnik do mieszania zaprawy cementowej - kalfas
• pojemnik na chleb (chlebak) - brotbiksa
• pojemnik na cukier - cukerdołza
• pojemnik na mleko - kana, kanka
• pojemnik na węgiel przy piecu - kołkastla, konkaslta
• pokarm dla zwierząt - futer np. Nafutruj ptoki (nakarm ptaki)
• pokłócić się - powadzić sie, przyńś na krziwy pysk
• pokłuje - pobodzie np. dej sie pozor bo cie ta koza pobodzie (pilnuj się bo cie ta koza może pokłuć)
• pokoik - izbedka, ańcla
• pokolorować - zafarbić, zafarbować, pomalować np. pomaluj inoś trocha kredkami pokoloruj trochę kredkami)
• pokój - izba, izbedka np. Bier sie do izby (Idź do pokoju)
• pokręcone włosy - wela np. jerona jako ty mosz piykno wela (kurcze jakie ty masz pokręcone włosy)
• pokroić - pokroć np. Pokrołech cołko kyjza na chlyb (pokroiłem cały ser na chleb)
• pokrywa, pokrywka - dekel, deklik
• polać - łobloć
• polać się (np. zupą) - kidać, łokidać, pokidać np. Pokidołeś sie żurym (polałeś się żurem)
• polerować - glancować
• policja - policyjo, gliniorze
• policjant - policaj, gliniorz
• policzek (jako udzerzenie w policzek) - faca
• policzki - lica, licka, liczki, paple
• policzyć - porachować
• polowanie - goń
• połknąć - łyknonć
• południe - połednie
• położna - hebama, hyjbama
• położyć się - legnonć sie, lygnonć sie
• pomalutku - pomaluśku
• pomału - poleku
• pomarańcza - apluzyna, apluzina, apfelzina, afelzina
• pomidor - tomat, tomata
• pomieszczenie z blachy lub metalu np. garaż, sklep - blaszok
• pomieszczenie lub kocioł do parzenia karmy dla zwierząt - parzok
• pomodlić się - porzykać np. Trza porzykać za starzika! (trzeba pomodlić się za dziadka)
• pompa - plompa
• pompka - luftplompa
• pompon np. w czapce - bombel
• pomylić się - kiwnonć sie, chachnonć sie, wulgarnie - ciulnonć sie np. Alech sie chachnoł! (ale się pomyliłem)
• pomylony - pofyrtany
• poniedziałek - pyndziałek
• poobijane owoce lub warzywa - łobadziory
• poopowiadać - połosprowiać
• popędzać - dziwoczyć np. Przestoń dziwoczyć (przestań popędzać)
• popielniczka - aszynbecher, aszimbecher
• popijać wódkę - pociongać np. Widziołeś go jak pociongo z gwinta? (widziałeś jak popija wódkę prosto z butelki?)
• popiół - hasi, hasie np. Zimom zamias pioskym posuj hasiym! (zimą zamiast piaskiem posyp popiołem)
• poplamić - kidać, łokidać, pokidać np. Łokidołeś serwet tyjym! (poplamiłeś obrus herbatą)
• poplamiony - ukidany, pokidany, łokidany np. Tyn serwet mosz cołki ukidany (ten obrus masz cały poplamiony)
• popłakujące dziecko - miałczek
• poprowadzić - pokludzić
• poprzeczka bramki - lata
• poprzedniego roku - łońskigo roku
• popsuć - zmaścić np. Aleś to zmaściył (ale to popsułeś)
• popularne imię psa - Misiek
• popularna na Śląsku gra w karty - skat, szkat
• poręcz - gelynder np. Posjyżdżomy po gelyndrze? (pozjeżdżamy z poręczy?)
• porozmawiać - pogodać
• porozumieć się - zgodać sie
• portfel - bajtlik, geltasza np. wiela mosz w bajtliku? (ile masz w portfelu)
• portmonetka - bojtlik, bojtliczek, portmanyj
• porywczy - nogły
• porzeczki - jagodki, świyntojonki np. Te jagodki to kwasiory! (te porzeczki są kwaśne)
• posikać - pojscać
• posikać się - zejscać sie, pojscać sie
• posłodzić - pocukrować
• poszczęścić się - podarzić się
• poszedł - poszoł, poloz
• poszukać - posznupać np. Posznupej we szuflodzie (poszukaj w szufladzie)
• poszukiwacz - sznupok
• pośladek, pośladki - połrzitek, połrzitko, płrzitki
• poślizgnąć się - ujechać, ukyłznonć
• pośpiesz się - gibej sie, gibnij sie, uwiń sie
• pośpieszyć się - uwinonć sie np. uwinołech sie z robotom boch mioł cug (pośpieszyłem się z pracą bo miałem pociąg)
• potańcówka - bigel np. we sobota ida na bigel (w sobote idę na potańcówkę)
• potrafi, potrafić - poradzi, poradzić
• potrawa - jodło, jołdło
• potrawa górali śląskich - bachora - tarte kartofle ze szpyrkop pieczone w jelitach wieprzowych (tarte ziemniaki ze słoniną pieczone w jelitach wieprzowych)
• potrącić - sztuchnonć, pyrtnonć
• potrząsać - szelontać
• poważanie - zoca, zoc
• powiadać - godać, padać np. Padołech ci że niy bydzie loło! (powiedziałem ci że nie będzie padać)
• powiedzieć - pedzieć, rzyc np. coż ci moga rzyc? (Co ci mogę powiedzieć)
• powiesić, powiesić się - obiesić, łobiesić sie, łowiesić sie
• powietrze - luft np. cosik mosz mało luftu we kole (Coś mało powietrza masz w rowerze)
• powiodło się, powodzić się - darzić sie
• powłoczka na pościel - oblyczka
• powoli - poleku, pomaluśku
• po wszystkim - po ptokach np. No i momy po ptokach, cug łodjechoł (no i po wszystkim, pociągąg odjechał)
• powóz - laufbryka
• powóz częściowo zakryty dachem - halbdeker
• powtarzać klasę - siupnonć, siupnyć, kiblować np. Zdzicho kiblowoł 2 razy (Zdzisiu powtarzał klasę 2 razy)
• pozamiatać - pośmiotać, pośmiatać
• poziomica - waserwoga
• poziomki - podzimki
• pozwolenie - pozwolyństwo
• pozwolić - dać pozwolyństwo
• pójdę - puda
• pójdziemy - pudymy
• pójść - polyź np. kajś to wczora poloz? (Gdzie wczoraj poszedłeś?)
• pójść - poleźć
• półdupek - połrzitek, połrzitko
• pół kilograma - font
• pół litra wódki (0,5) - halba, halbka
• później - niyskorzij
• późno - niyskoro np. Dzisio niyskoro byda w doma (Dziś poźno będę w domu)
• prababcia - prastarka
• pracować - bakać np. Alech sie dzisioj nabakoł! (ale się dziś napracowałem)
• pracować w biydaszybie - biydaszybować
• pracownik fizyczny - hajer np. Hyniek robi za hajera! (Henryk jest pracownikiem fizycznym)
• pradziadek - prastarzik
• pralnia - waszkuchnia
• prasować - biglować
• prawda? - pra? np. Pra, że mi pszejsz?
• prawdziwy - istny np. Z ciebie je istny gupielok! (prawdziwy z ciebie głupek)
• prawdziwy Ślązak - echt Ślonzok
• prawidłowy - akuratny
• prawie - małowiela, praje np. małowiela by była haja (byłaby prawie awantura)
• prąd - sztrom np. Bier kibel i leć po sztrom! (taki żart) (bierz wiadro i biegnij po prąd)
• prezent, prezenty - geszynk, geszynki
• prędko - po gibku
• prężyć - szpanować np. łobocz jak łon sie szpanuje (zobacz jak on się pręży)
• problem - łostuda np. Z tym waszym synkym to yno wieczno łostuda (z tym waszym synem tylko ciągle problemy)
• probostwo, plebania - fara
• proboszcz - farorz, farorzyczek
• proboszczowski - farski
• proca - szlojder (na haczyki), gabla (na kulki lub kamienie)
• prosiak, prosiaki - gusiok, wieprzek, wieprzki
• prosię - prosia
• prostacki - ańfachowy
• proszek do pieczenia - bakpulwer
• proszę! - nańcie! np. Nańcie starziku, zjydzcie sie bombna! (Proszę dziadku, zjedzcie sobie cukierka)
• proszę - na! np. Na, jydz ta szekulada! (proszę, jedz czekoladę)
• prowadzić - kludzić np. Kludziłech go pod parza (prowadziłem go pod rękę)
• pryszczaty - chropaty
• przebierać - przeblykać
• przebite koło - pana
• przeciągać się - sztrekować np. Co sie tak sztrekujesz? (Co się tak przeciągasz?)
• przecież - dyć, dycki, przeca np. Dyć żech ci godoł, że mie niy bydzie (przecież ci mówiłem, że mnie nie będzie)
• przecinak - majzel
• przechylić - kipnonć
• przedpokój - antryj np. We antryju na byfyju stoi szolka tyju W przedpokoju na kredensie stoi szklanka herbaty)
• przekrojony - przekrony
• przeprowadzić /ać się - przekludzić /ać sie np. Latoś bydymy sie przekludzać do nowyj chałpy (w tym roku będziemy się przeprowadzać do nowego domu)
• przed siebie - przedsia
• przedstawienie teatralne - tyjater
• przed wiekami - chańdownij
• przedwojenny "blok mieszkalny" - familok
• przegroda w piwnicy np. na ziemniaki - grodza
• przejechać się (np. na rowerze) - karnonć sie np. Dej sie karnonć na kole! (Daj się przejechać na rowerze)
• przejście (przejazd) np. w kamienicy na podwórze - ajnfart
• przekleństwo - jerona, jeronie, piedronie, pieron, pieronie, pierucha, farona kandego np. Jeronie, dej mi pokoj! ("Kurcze" daj mi spokój)
• przeklinać - faronić, suć pierony np. Jak sie łojciec ło tym, dowiy, to posujom sie pierony (jak się tata o tym dowie to posypią się przekleństwa)
• przekonać - przekabacić np. Przekabaciyli go, żeby poszoł na bigel (przekonali go żeby poszedł na dyskotekę)
• przekonać na siłę - zbamoncić
• przekwitanie (menopauza u kobiet) - weksle
• przełyk - chyrtoń, chyrdol
• przełożony - majster
• przepychacz - gumisztamper
• przeróżny - roztomajty np. Bołech na torgu, mieli tam roztomajte pierdoły (Byłem na targowisku, były tam przeróżne drobiazgi)
• przerwa na papierosa - sztomel pauza
• przerzucać - przeciepować
• przesiadka - umsztajgyn
• przespać się - kimnonć sie
• przestań - ustoń np. Ustoń fandzolić! (przestań opowiadać bzdury)
• przetoczyć w jakieś miejsce - zakulać
• przestrzeń - plac np. Łobocz wiela w tym ałcie je placu (zobacz ile w tym samochodzie jest przestrzeni)
• przesunąć się - ponknonć sie np. Ponknij sie bo siedza na kraju (przesuń się, bo siedzę na brzegu)
• przeszkadzać - zawadzać lub mierzić np. zawadzo mi tyn hajcong w tym haźlu (przeszkadza mi ten kaloryfer w ubikacji)
• prześcieradło - płachta
• przetykacz - gumisztamper
• przewracać się - dżistać, liznonć np. Kurka ale bych dżistnoł (Kurcze ale bym się przewrócił)
• przewracać strony, kartki - wertować
• przewrócić - obalić, łobalić np. Łon je taki łożarty, że zaro sie łobali (on jest tak pijany, że zaraz się przewróci)
• przewrócić się - przekopyrtnonć się
• przewrót gimnastyczny - kopyrtka
• przez - bez np. Przynda bez las, ich je we szynku (przejdę przez las i jestem w barze)
• przez przypadek - cufalym, bez cufal
• przez to - bezto, beztoż, bestoż
• przezwisko wobec kobiety - gizdula
• przędza - cwist
• przód - przodek
• przy - kole, koło np. Stoń kole chałpy (stań przy domu)
• przybijać podeszwy - flekować
• przychodź, przychodzić - prziłaź, prziłazić, przilaź, przilazić
• przydać się - przido sie, zdo sie np. Zdo ci sie takie pieroństwo? (przyda ci się takie coś?)
• przydałoby się - zdałoby sie
• przydarzyć - przidarzić
• przygotować, przygotowywać - rychtować, narychtować np. Narychtuj mi tam łobiod (przygotuj mi obiad)
• przyjacielski - kamratny
• przyjaźnić się - kamracić sie np. Niy kamrać sie z tym pieronym! (nie przyjaźń się z tym łobuzem)
• przyjdę, przyjdzie - przida, przidzie np. jo tam przida do cia (ja tam przyjdę do ciebie)
• przyjdź - przidź, przilyź
• przyjęcie w ostatni dzień szkubania pierza - fyjderbal
• przyjrzeć się - podziwać sie np. Podziwej sie jako ta frela jest gryfno (przyjrzyj się jaka ta dziewczyna jest ładna)
• przyjść - przileź
• przyjść - prziś, przilyź np. mom tam przilyż do cia? (mam przyjść do ciebie?)
• przykucnąć - czympnonć, czympieć np. czympnij se, bydzie ci lepi przykucnij sobie, będzie ci lepiej)
• przynieść - przitaszczyć, przismyczyć
• przypadek - cufal
• przypatrzeć się, przypatrywać się - badnonć, zaglondać np. Badnij ta cycato (przypatrz się tej dużymi piersiami)
• przypomnieć - spomnieć
• przypomnieć sobie - spomnieć sie
• przyprowadzić - przikludzić
• przysmak np. cukierki - maszkety
• przystawka - forszpajza
• przyszedł - prziloz np. na pierona żeś sam prziloz? (po co tu przyszedłeś)
• psotnik - rojber
• pszenica - obiyli
• ptactwo domowe - gowiedź
• ptak - ptok
• pucowaty - paplaty
• pudełko - kastlik
• pukać - klupać
• pupa - rzić, zadek np. Nakopia ci do rzici! (skopię ci tyłek)
• pusty - prozny, prożny
• puszczać bąki, puścić bąka - dżistać, purtać, dżistnnć, purtnonć np. Aleś se dżistnoł (ale puściłeś bąka)
• puszczać gazy / wiatry - dżistać, purtać
• puszka - biksa, putnia, puciynka np. Na wieczerzo łotworz jako biksa ze śledziami! (na kolację otwórz jakąś puszkę śledzi)
• pyskula - rajcula
• pysznić się - asić sie np. Coż sie tak asisz (co się tak pysznisz
• pyzata lalka z materiału - bachroczek

R

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• racica - ratka
• rachunek - rchnong
• racuchy - ajerkuchy
• raczkować - bajukać
• radio, radioodbiornik - radyjko
• rama np. z obrazu, z roweru - roma
• randki - zolyty np. wczora byłech na zolytach (wczoraj byłem na randce)
• randkować - zolycić
• rano, ranek - bez dziyń, dziyń
• razem - do kupy, wroz, cuzamyn
• rąbać - ciupać np. Naciupej tam drzewa bo chca łogyń słożyć (Narąb drewna bo chcę ogień rozpalić)
• reklamówka - epa
• resztki jedzenia - podnoski
• reumatyzm - rajmatyka, rejmatyka
• ręce - pazury np. Pokoż te niymyte pazury (pokaż te niumyte ręce)
• ręczne pranie - mochanie
• ręcznik - hantuch
• ręka - rynka, pazura
• rękawice z jednym palcem - makowy
• rękawice robocze - handszuły
• rękawiczki skórzane - glazyjki np. Pacz jake mom glazyjki (zobacz jakie mam rękawiczki)
• robaki - gonsiony, roboki, chroboki
• Robert (zdrobniale) - Bercik
• robić bez zastanowienia - wyrychlać sie
• robić coś - łonaczyć, onaczyć (słowo joker, stosowane na określenie każdej czynności) np. Nasz starzik kupiył taki dinks i nałonaczył nim stare radijko (nasz dziadek kupił takie coś i naprawił tym stare rayjko)
• robić masło - działać
• robić na drutach - sztrykować
• robić obiad - warzić
• robić podeszwy w butach - zolować
• robić zdjęcia - knipsować
• robić żniwa - żniwować
• robotnik - hajer
• rodzaj husty - hacka
• rodzaj spodni roboczych - cajgowe galoty
• rodzaj tynku zewnętrznego na domach - kracpuc
• rodzice - łojcowie, łojce
• rodzina - familijo
• rolnik - bamber
• Rom - Cygon
• rondel, rondelek - tygel, tyglik
• Rosja - Rusyjo
• Rosjanin - Rus
• rosół z makaronem - nudelzupa
• rower - koło np. Jeździsz na kole bez czimania? (jeździsz na rowerze bez trzymanki?)
• rozbieg - szwong
• rozbierać się - seblyc, seblykać np. Czamuś sie seblykła, przeca zima tukej? (dlaczego się rozebrałaś, przecież tutaj jest zimno)
• rozcieńczona kreda (kiedyś używana do malowania ścian i sufitów) - szlomkreda, szlomkryda
• rozcieńczyć - rozparchać
• rozcięcie - sznit np. Ale mosz sznit na pazurze (ale masz rozcięcie na ręce)
• rozcięcie w spódnicy - szlic
• rozdarty - roztargany
• rozdrabniać - dżiżdżyć np. aleś to podżiżdżył (ale to rozdrobniłeś)
• rozedrzeć - potargać, roztargać
• rozkładać się - gnić, zgnić np. ty kedy w tym pryku zgnijesz (ty kiedyś w tym łóżku się rozłożysz)
• rozmaity - roztomajty np. Mom roztomajte szekulady (mam rozmaite czekolady)
• rozmowy - klyty
• rozmyślać - rozpamiyntować
• rozpal - żarnij
• rozpalać ogień - hajcować, podhajcować np. podhajcuj ta fojerka (rozpal te ognisko)
• rozpalić - >słożić np. słoż ino łogyń w piecu (rozpal ogień w piecu)
• rozpieszczony - rozwiyzły, rozwieziony np. Ale te dziecka mocie rozwiyzłe! (ale te dzieci macie rozpieszczone)
• rozpocząć - chytać się, napoczonć, zaczonć np. Chytomy sie za robota! (rozpoczynamy pracę)
• rozpychać się - roztopiyrzać się
• rozrabiać - romplować
• rozrabiaka - zgłobnik, zgobnik
• rozregulowany, rozkręcony - rozlajerowany
• rozsypać - rozsuć
• rozwolnienie - durchfal
• róg - winkel, rog np. dej pozor na stoł tam je kant i rog (uważaj na stół, tam jest krawędź i róg)
• róg obfitości dla pierwszoklasisty - tyta
• rów - rant, krzikopa, przikopa np. Wpod łożyrok do krzikopy (wpadł pijak do rowu)
• również - aji
• Róża - Rołza
• różności - fizymatynta
• ruchliwe dziecko - lojfer
• rudy - ryszawy, ryży
• rumianek - kamelki
• rumienić się np. podczas pieczenia - bronocić
• rura - ruła, roła
• rura wydechowa - auspuch, auspuf
• rurociąg - lajtong
• rwać na kawałki - targać np. czamuś potargoł tyn heft (dlaczego porwałeś na kawałki zeszyt)
• Ryszard, Rysiek - Richat
• rzadki - rzodki
• rzeczy - manele
• rzodkiewka - radiska
• ruszać ustami - łomylać np. Ty yno wiecznie łomylosz (ty ciągle ruszasz ustami)
• rzec - rzyc np. coż ci moga rzyc? (co ci mogę rzec)
• rzeczywiście - richtig, rychtig, richtich, richtiś
• rzeknąć - rzyc
• rzeźnia - masarnia
• rzeźnik - masorz np. U masorza wiszom żerdzie łod nowości (u rzeźnika wiszą żeberka od nowości)
• rzodkiewka - radiska
• rzucać, rzucić - ciepać, ciepnonć np. Ciepnij bal! (rzuć piłkę)
• rzucać się - ciepać sie np. Budziorz ale ty sie ciepej na tyn bal (bramkarz, ale ty się rzucaj na tę piłkę)
• rzut karny - elwer np. Jak bydzie elwer to momy po szpilu (jak będzie rzut karny to przegramy meczu)

S

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• sadzonka - ablyger, ablyjger
• sadzonki roślin - flance
• salceson - preswoszt np. Niy jydz tego preswosztu bo je tusty (nie jedz tego salcesonu bo jest tłusty)
• sałata zielona - szałot
• sałatka warzywna - szałot
• samochód - ałto
• samolot - fliger
• sandały - zandale
• sapać - fuczeć np. Czamu tak fuczysz? (dlaczego tak sapiesz?)
• schody - słodek, słodki
• schodzić - słazić, ślazować, złazić, zlazować
• schować - schronić, sroniać np. Niy domy rady wszyskigo posroniać (nie damy rady wszystkiego schować)
• schwytać - łapnonć
• senność - drzimota np. cosik mie drzimota biere (jakiś senny jestem)
• ser (nie twaróg) - kyjza, syr
• ser domowy z kminkiem - hałskyjza np. Hałskyjza nojlepij niy wonio! (ser z kminkiem najlepiej nie pachnie)
• ser pleśniowy - kyjza ciaciato
• serwatka - kapołka, kapałka
• siać - sioć np. Posiołach wczora trowa (posiałem wczoraj trawę)
• siatka - sak, epa, nec
• siąpi - siompi, sipi
• siedzenie (np. w rowerze, aucie)- zic np. Łod twardego zica boli mie rzić (od twardego siedzenia boli mnie dupa)
• sień - siyń
• sierp - kosok np. Niynabruszony kosok je o rzić rozczaś (nienaoszczony sierp jest nic nie wart)
• sierść - kudły
• sięgać, sięgnąć - siyngać, siyngnonć np. siyngnij po ta giskana (sięgnij po tę konewkę)
• sikać, sikanie - jscać, jscanie np. Jscać mi sie chce (chce mi się sikać)
• sikawka - sikowka
• silnik spalinowy, elektryczny - motor
• silny - festelny
• siniak - bolok
• siniak pod okiem (limo) - łojla, ojla
• siorpać - słepać
• sitko - cedzitko
• siusiać - pulać, lulać
• siusiak - pulok, lulok
• siusiak (wulgarnie) - ciul, ciulik
• skarpeta, skarpetka - fuzekla, zoka np. Kajś kupiył te fuzekle? (gdzie kupiłeś te skarpety?)
• skrzyczeć - spieronić
• skarżyć się - labiydzić, lamyncić
• skąpić - łaszczyć sie, cipić sie, chamić sie np. Niy cip sie ino dej trocha cześni (nie skąp tylko daj trochę czereśni)
• skąpiec, skąpy - cham, chamliwy
• sklep mięsny - masarnia, masorz np. U masorza jarzin niy dostaniesz (w sklepie mięsnym warzyw nie kupisz)
• skoczyć - fuknonć np. Łobocz jak fuknoł bez łokno (zobacz jak skoczył przez okno)
• skoczyć do kogoś - sodznonć
• skok do wody - ynta, yntka
• skoro - kyj
• skorodowany - zarościały, zaruściały
• skosztować - bajsnonć, bajsnij se, liznonć, dziubnonć np. liznij se tego loda (skosztuj tego loda)
• skrawek - łobrzinek
• skrzypce - krzipce
• skrzynia - kofer
• skrzynka - kastlik
• skrzyżowanie - krziżok
• skup złomu - ajza
• skupujący po domach królicze skórki - skorkorz
• skupujący stare rzeczy (w zamian dawał pieniądze, cukierki... ) - haderlok, szmaciorz
• skrzynka piwa - kista np. W kiście piwa je 20 flaszek! (w skrzynce jest 20 butelek piwa)
• skwar - hyc np. Ale dzisio hyc! (ale dziś skwar)
• skwarka, skwarki - szpyrka, szpyrki
• słaby - lichy np. ooo coś żeś dzisioj lichy (ooo coś dzisiaj jesteś słaby)
• słodka bułka - barches
• słodkości - maszkety
• słoik, słoiczek - krauza, krauzka np. Mosz dekel do tyj krauzy? (masz pokrywkę do tego słoika?)
• słoik po musztardzie (używany jako szklanka) - zymfciok
• słonina - szpyrka, szpek
• słoń - elefant
• słońce - klara np. ale dzisioj klara blynduje (ale dzisiaj słońce ślepi)
• smakosz - maszkeciorz
• smalec - fet np. Zjysz sznita z fetym? (zjesz kromkę ze smalcem?)
• smar - szmyra, towot
• smarkacz - pachoł, smark np. Kaj takigo pachoła byda na rynkach nosił (gdzie takiego smarkacza będę na rękach nosił)
• smarki z nosa - snople, ciompy
• smażone ziemniaki - bratkartofle
• smoczek - nupel
• smoła - tera
• smołować np. dach - terować
• smrodzić - kadzić
• smród - sztynks
• smutny - markotny np. Coś dzisio taki markotny? (Dlaczego dzisaj jesteś smutny)
• snopek - łociypka, ociypka
• sos - zołza
• sowa - ojla
• spacer - szpacyr, szpacer np. Hyjdla poć na szpacyr (Jadwiga chodź na spacer)
• spać - nynać, gnić np. Kaj mosz bajtla? Gnije! (gdzie masz dziecko? Śpi!)
• spadek - erplich np. Erplich po łojcach (spadek po rodzicach)
• spaść - slecieć
• specjalista - fachman, fachmon
• spić się - łożrać sie
• spinki do włosów (wsuwki) - szpangi
• spiżarka - komora np. Wciś ta kista do komory (włóż tę skrzynkę piwa do spiżarki)
• spodnie, spodenki - galoty, hołzy, galotki
• spodnie sztruksowe - manszestroki, manszestry, manszestrowe galoty
• spoglądać - podziwać się, lukać, luknonć np. Luknij na ta siksa! (spojrzyj na tę nastolatkę)
• spojrzeć - wejrzeć np. wejrzij sie w żdżadło (spójrz w lustro)
• sponiewierany - ściorany
• sposób - knif np. mom swoj knif jak to zrobić (mam swój sposób jak to zrobić)
• spotkać - trefić np. Jo cie jeszcze trefia (ja cię jeszcze spotkam)
• spotkać się - spiknonć sie
• spódnica - kecka np. Kożdo kecka je fajno! (każda spódnica jest ładna)
• spódnica plisowana, z zakładkami - plisynrok
• spódnica z fałdami - faltynrok
• spóźnić się - uniyskorzić sie
• sprężarka - luftplompa
• sprężyna, sprężynka - fedra, federka
• sprowadzić - skludzić, naskludzać
• spryciarz - miglanc
• sprzączka - kopla, halter
• sprzedać - skalić, opylić
• sprzedawca w budzie - budziorz
• sreberko np. z czekolady - pozłotko
• srebrny - śrebny, zilber
• srebrzanka - zilberbrołza, zilberbronza
• ssać - cyckać, muldać np. Co tam w gymbie cyckosz, szkloka? (co tam ssiesz? landrynkę?)
• stacja benzynowa - tanksztela, cpn
• stacja kolejowa - banhof
• stać - stoć
• stać się dziwakiem - ździwoczeć
• stajenka betlejemska, szopka - betlyjka
• stało się - po ptokach np. No i po ptokach (no i stało się)
• Stanisław - Stanik
• stare buty - charboły
• stare graty - klamory, lompy np. Wyciepnij te klamory! (wyrzuć te stare graty)
• stare ubrania - lonty
• stary - chańdowny
• stary podupadający blok - familok
• stary pojazd - drynda
• staw, stawek - stow, stowek, kaczok
• stoczyć się - skulać np. Skulołech sie z beszongu (stoczyłem się z nasypu kolejowego)
• stoisko - sztand np. na torgu je sztandow do pierona (na targowisku jest bardzo dużo stoisk)
• stokrotka - sierotka, gynsi pympek
• stolik nocny - nachtiszel, nachkastlik
• stolec - knut
• stołeczek (najczęściej stał w przedpokoju) - ryczka
• stopa - szłapa, szwaja
• stój - stoj
• stół roboczy, stół warsztatowy - falbanek
• strażak - fojerman
• stroić się - sztiglować sie
• strojnisia - damulka
• strój kąpielowy - badykostium
• stróż - wachtyrz
• strug - hebel
• strych - gora np. Stare szczewiki wyniyś na gora (stare buty wynieś na strych)
• strząsać popiół z papierosa - kipować np. kaj mi sam kipujesz na zol (gdzie mi tu strząsasz popiół na podłogę)
• strzelba - flinta
• strzelnica np. na odpuście - szisbuda
• strzęp - szczymp, strzymp
• stuknięty - piźniynty, piźniony
• soda oczyszczona - natron
• suchary, sucharki - cwibak
• sufit - gipsdeka, ordeka
• sukieneczka dla dziecka - hazuka, hazuczka
• suknia - klajd
• suszone owoce - pieczki, pieczorki
• sweter - cwiter, cwiterek
• sympatyczny urwis - buks
• syn - synek np. moj synek je lukaty (mój syn ma kręcone włosy)
• sypać - suć np. Niy suj pioskym po ślypiach (nie syp piaskiem po oczach)
• syty - pojedzony
• szacowny - zocny
• szacunek - zoca, zoc
• szafa - szrank np. We szranku mom same kecki (w szafie mam same spódnice)
• szafka - wertiko, szranczek
• szanowny - roztomiły
• szarogęsić się - roztopiyrzać się
• szarpanina - szarpaczka
• szczaw - babskie scochy
• szczekać - harwosić
• szczekanie - harwoszenie
• szczerbaty - szczyrbaty
• szczotka - byszta, beszta
• szczotka druciana - stalbyszta
• szczupak - szczupok, zymbok
• szczypiorek - sznitloch, sznitlok np. Prziniyś sznitloch z grincojga (przynieś szczypiorek z ogródka warzywnego)
• szeleścić - szuszczeć
• szelki - hołzyntregi, hołzyntregle
• szewc - szewiec
• szewskie kopyto - drajfus
• szklana wężownica (urządzenie potrzebne do robienia wina) - gyrglas, gerglas
• szklanka - glaska, szolka, szklonka
• szklanny - szklany
• szklarnia - glashaus
• szkodnik - paskuda
• szkoła - buda
• szkoła o obniżonych wymaganiach pedagogicznych, tzw. eska - yjzka, yjzyszula
• szkubanie pierza - łoszkubiny
• szlifierka - brusek
• szlifierka kątowa - kontowa
• szlifować - brusić
• szliśmy - szlimy
• szlochać - chyłkać
• szmacianka - bachroczek
• szmaciarz - haderlok
• szmata - hadra
• sznur - sznora
• sznurówka - szplotka
• szorstki - chropaty
• szosa - szosyjo
• szpak - szpok
• szpadel - ryl
• szpilka - szpyndlik
• szpital - lazaret, lazaryt
• szprychy - szprajchy
• sztruks - manszester
• sztuczka - kunsztik, knif np. Naucz mie tego knifa! (naucz mnie tej sztuczki)
• sztuczna szczęka - gibis, gybis, gyjbis np. Kaj mocie gybis starko? (gdzie macie sztuczną szczęke babciu?)
• sztućce - bysztek
• szturchnąć - pyrtnonć, sztuchnonć, żduchnonć
• sztygar - sztajger
• szufla np. do śniegu - szipa
• szukać - sznupać
• szukanie - hledani
• szuwary - bażoły
• szyb (winda w kopalni) - szola
• szybko - drap, drapko gipko, hned, hneda np. Leć tam inoś gipko (biegnij tam szybko)
• szybko iść / biec / jechać - gzuć, gnać np. Czamu gzujesz tak na kole? (dlaczego tak szybko jedziesz na rowerze?)
• szybko, z pośpiechem - wartko
• szybsze bicie serca - hercklekoty
• szydełkować - heklować
• szyja - chyrtoń, chyrdol
• szynka wędzona - wyndzonka
• szyny - glajzy
• szypułka - sztyngel
• ściągnąć - symnonć
• ściemni się - zaćmi sie, zećmi sie np. Gibnij sie z tom robotom bo sie zaro zećmi! (pospiesz się z tą pracą bo zaraz się ściemni)
• ścierka np. do podłogi - hadra
• ściskać - obłapiać
• śląski taniec ludowy - mietlorz
• śląskie kluski zwane też "czornymi" - tarte kloski
• Ślązacy - Hanysy
• Ślązak, Ślązaczka - Hanys, Ślonzok, Ślonzoczka
• śledzie - harynki
• śledzie opiekane - brateringi
• ślepa kiszka - blindar
• ślimak - ślimok
• śliniak, śliniaczek - laclik, lacliczek
• ślisko - gładko
• ślizgać się - kyłzać, kiołzać
• ślizgawka - kyłzawka, kiołzawka
• ślub - żyniaczka
• śmiać się, śmiech - hyrzać, chichrać sie, lachać sie, hyrzanie, hyrzo, rzać np. I coż hyrzosz? (i co się śmiejesz?)
• śmieć - abfal
• śmierć - śmiertka
• śmierdząca stopa - szwajsfus
• śmietana - śmietonka
• śmietnik - hasiok np. Za hasiokym je w pierony klamorow (za śmietnikiem jest bardzo dużo starych gratów)
• śniadanie - śniodanie
• śpieszyć się - gibać sie, uwijać sie
• środa - szczoda
• środek - mita, poszczodek, pojszczodek
• śruba - szroba
• śrubokręt - szraubincjer
• św. Antoni, figurka św. Antoniego - Antonik, Antoniczek
• świecić po oczach - blyndować
• święto - fajer
• świętować - fajrować
• świnia - świniok, wieprzek
• świnka morska - morszczok

T

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• tabletka - pila
• tabliczka - tabula, tabulka np. Tabulka szekulady (tabliczka czekolady)
• taca - tablet
• taczka - kara np. W karze wieza malta (w taczce wiozę zaprawę murarską)
• tak - ja np. Ja, ja, a ciebie godać i godać (tak, tak, a tobie mówić i mówić)
• tak czy tak, tak czy inaczej - zowizo, zołwizo, zoł wi zoł np. Jo cie chyca zoł wi zoł! (ja cię schwytam, tak czy inaczej)
• takie coś, uniwersalne słowo zastępujące wiele rzeczowników - dinks np. We ałcie mi szczelył taki dinks (w samochodzie uległo uszkodzeniu takie coś)
• tak naprawdę - po prowdzie
• także - aji
• talerz, talerzyk - talyrz, talyrzik
• tam - hań, haj, hanej
• tani, tańszy - łacny, toni, tońszy
• tańczyć - tańcować
• tapczan - leżanka, szeslong
• tarcza zegarowa - cyferblat
• tarka do prania - waszbret
• targowisko - torg
• taśma izolacyjna - izolyjband
• tatuś - tacik, tatulek
• team lider - majster
• teatr - tyjater
• teczka na dokumenty - briftasza
• tego roku, tegoroczny - latoś, latosi np. Latosi nasypało fol śniega (tego roku napadało dużo śniegu)
• tektura - papyndekel
• tenisówki - tunszuły
• teraz - teroz, terozka, terazki, terozki
• Teresa - Ryjza
• termometr - goroncznik, fibermas
• teściowie - szwigrowie
• tęcza - danga, dynga
• tępy nóż - pitfok np. Takim pitfokym tomatow niy ukreja (Takim tępym nożem pomidorów nie pokroję)
• tęsknić - ckliwić sie
• tłum - prask
• tłumik wydechowy - auspuch, auspuf
• tłusty - masny, fetny, tusty
• tłuszcz - fet np. Łobocz wiela tu je fetu w tym tyglu (zobcz ile jest tłuszczu na tej patelni)
• toaleta - haziel, haźlik np. haziel je łod sranio a niy zwiedzanio (toaleta jest od robienia kupy a nie do zwiedzania)
• to coś, uniwersalne słowo - łone np. podej mi te łone (podaj mi to coś)
• toczyć - kulać
• to już koniec - po ptokach
• tonąć - bulknonć sie
• topić się (tonąć) - bulknonć sie
• topnieć - tajeć
• torba na dokumenty - briftasza
• torba na zakupy - siatka, sak, nec, epa
• torba podróżna - tasia, tasza, wandertasza
• torebka np. damska - taszka, tasiczka
• tornister - pukeltasza np. Dzisio te bajtle majom ciynczke pukeltasze (dziś te dzieci mają ciężkie tornistry)
• tort - dorta, torta
• tory kolejowe - glajzy
• trafić - cylnonć, trefić np. Trefiłeś do tego szynku? (trafiłeś do tego baru?)
• tramwaj - bana
• trapić - mierzić np. mierzi mie ta sprawa (trapi mnie ta sprawa)
• trawa - trowa
• trefl (kolor w kartach inaczej zwany jako: koniczyna, żołądź) - krojc
• trochę - trocha, konsek
• trochę czegoś - kapka, ciut, ciutka
• troszeczkę - teliczka, tyliczka
• trumna - truła
• truskawki - podzimki
• trzeba - cza, czeba np. Cza to zrobić i szlus (trzeba to zrobić i koniec)
• trzeć - trić np. i co tak tresz te ślypia (i co tak trzesz te oczy)
• trzepać - klupać np. weź inoś wyklupej tyn tepich (weź i wytrzep ten dywan)
• trzepaczka - kloper np. Jak wezna kloper to nachytosz po rzici! (jak wezmę trzepaczkę to dostaniesz po dupie)
• trzepak - klopsztanga np. Niy skokej po klopsztandze bo prasniesz na łeb (nie skacz po trzepaku bo upadniesz na głowę)
• trzmiel - ćmiyl
• trzonek np. do łopaty, siekierki, młotka - sztyl
• trzymać - dzierżyć, czimać
• tucznik - kormik
• tulipan - tulpa
• tu, tutaj - sam, tukej np. Poć sam inoś (chodź tu tylko)
• turlać - kulać
• twarz - gymba, pysk, paplok np. Czamu mosz tyn pysk taki pokrziwiony (dlaczego masz taką pokrzywioną twarz)
• tygel - patelnia
• tyle - tela, tyla np. A tylach ci godoł, dej pozor (a tyle ci mówiłem, uważaj)
• tylko - jyny, jynym
• tylko - ino, yno, yny np. Ino mi niy godej że nimosz pijyndzy (tylko mi nie mów że nie masz pieniędzy)
• tylni, tylny - zadni np. Łobocz, te ałto mo zadni napynd (zobacz ten samochód ma tylny napęd)
• tył - zadek
• tyłek - rzić, zadek np. Nakopia mu do rzici! (nakopię mu do tyłka)
• tyłem - zadkym
• tynk - puc
• tynkować - pucować
• tytoń - tabaka
• tytoń do wąchania, do nosa - sznuptabaka

U

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• ubaw - checa
• ubiegły rok - łoński rok np. Łońskigo roku było lepi (w ubiegłym roku było lepiej)
• ubierać obuwie - obuwać
• ubierać się - łoblykać sie
• ubierać się odświętnie - glancować
• ubijać - sztamfować
• ubijak - sztamfer np. Dej no sztamfer bo byda kartofle sztamfować (Daj ubijak bo będę ubijać ziemniaki)
• ubikacja - haziel, haźlik, srocz np. dżisto sie w haźlu (bąki się puszcza w ubikacji)
• ubrania - łachy, ciuchy, łoblyczki, oblyczki, obleczynie np. Te stare łachy zarozki do hasioka (te stare ubrania od razu do śmietnika)
• ubranie - łobleczynie
• ubranie ochronne - mantelszyrca
• ubranie robocze - arbaj, arbajt, arbajtancug, arbazancug
• ubrany - łobleczony np. Je żeś już łobleczony? (Jesteś już ubrany?)
• ubrudzone usta - sznupok
• ubrudzony - łobdrzistany, upaprany, usznupany np. Coś taki łobdrzistany, kiyłznołeś sie? (czemu jesteś taki ubrudzony, poślizgnąłeś się?)
• uchwyt - hynkel, hyngel np. Urwoł mi sie hynkel z taszy (urwał mi się uchwyt z torby)
• uciąć się - urżnonć sie np. Krołech markewka ich sie urżnoł (kroiłem marchewkę i się uciąłem)
• uciekać - pitać, citać np. Pitej bo ida z gorkim (uciekaj bo idę z gorącym)
• uciec - wyparzić skąd, citnonć, pitnonć
• uczeń - szkolok, szkolorz
• uda, udka - kita, kitka
• udać, udało się - gliknonć, glikło sie np. Ale ci się glikło, jak ślepyj kurze ziorko (ale ci się udało, jak ślepej kurze ziarnko)
• udający głupka - paciulok, paciuloń
• udało się - darzić sie, darzyć sie
• uderzać - klupać, klekotać
• uderzenie - fanga np. Dej sie pozor, bo dostaniesz fanga bez pysk (uważaj bo dostaniesz w twarz)
• uderzenie w policzek - faca
• uderzyć - gichnonć, rypnonć, piznonć, chlasnonć, maznonć, prasnonć, rombnonć, rzaznonć np. Jak cie zaro mazna to łoboczysz (jak cię za chwilę uderzę to zobaczysz)
• uderzyć się - ciulnonć sie, prasnonć sie, chachnonć sie np. Alech sie chachnoł! (ale się uderzyłem)
• uderzyło - pizło np. Jak na kościele piźnie dwanoście, to farorz łobiod zaczyno.
• udko np. kurczaka - kitko
• ugotować - uwarzić np. Leca do dom bo musza łobiod uwarzić (biegnę do domu, bo muszę obiad ugotować)
• ugryzienie np. czegoś lub kogoś - bajs np. Twoj pies mie bajsnoł w rzić (twój pies mnie ugryzł w tyłek)
• ugryźć - bajsnonć, charnonć np. Chcesz sie bajsnonć chleba z fetym? (chcesz ugryźć chleba ze smalcem?)
• ujadać - harwosić
• ujadanie - harwoszenie
• ukłuć - bodnonć, żgnonć
• ukraść coś - zwyndzić, podwyndzić
• ukroić, uciąć - ukroć np. Ukrejesz mi konsek wosztu? (ukroisz mi kawałek kiełbasy?)
• ukruj, ukroić, uciąć - upajtni, upajtnonć
• umie, umieć - poradzi, poradzić
• umiejętność robienia czegoś - grajfka np. Łona mo grajfka do sztrykowanio (ona potrafi robić na drutach)
• umówić sie - zgodać sie
• umrzeć - kipnonć, kopyrtnonć, kopnonć w kalyndorz, świtnonć
• upadek - ynta, yntka np. Jak szczelisz na tym kole ynta, to bydziesz beczoł (jak się przewrócisz na rowerze to będziesz płakał)
• upał - hyc np. dzisioj momy pieronowy hyc! (dziś mamy duży upał)
• uparciuch - popsznioł np. Czamu popszniole niy jysz tyj zupy? (dlaczego uparciuchu nie jesz zupy?)
• upaść - liznonć, prasnonć np. Niy siadej na tym zydlu bo możesz liznonć (nie siadaj na tym stołku bo możesz upaść)
• upilnować - uwachować
• upiór - bebok
• upominać się - szprajcnonć sie, szprajcować sie
• urodziny - geburstag, gyburstag
• uprawiać pole - łobrobiać np. Bamber sztyjc łobrobio (rolnik ciągle uprawia pole)
• urwis - honcfot, rojber
• urządzenie do zakładania i zdejmowania butów - sebuwacz
• usiąść - siednonć, siupnonć, siupnyć
• usłyszeć - posłyszeć
• usta - gymba, mamlok
• ustawić - nastalować, nasztalować np. Nasztaluj mi tyn zygor (ustaw mi ten zegar)
• usiąść - zicnonć np. Zicnij sie, zrobia ci tyju (usiądź sobie, zrobie ci herbaty)
• utopić się (tonąć) - bulknonć sie
• uważać - dować pozor np. Dej sie pozor na tego synka! (uważaj na tego chłopaka)
• uważaj sobie - doczkej np. Doczkej, doczkej, zaro cie chyca! ((uważaj sobie bo zaraz cie złapię)

W

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• walcować - kulać
• walec - walca
• Walenty - Walek
• walet (w grach karcianych) - dupek
• walizka - kofer
• wałek do ciasta - nudelkula
• wanna do kąpieli - badywanna
• wariactwo - mieć ała! np. Ty mosz ała na boloku (jesteś zwariowany, zwariowałeś)
• wariat - miechym piźniony, waryjot, warjot, piźniynty
• wariatka - ojla np. Chyba za tako ojla sie niy wydosz? (chyba nie ożenisz się z taką wariatką?)
• wariować - dziwoczyć, wyrobiać np. Bajtle przestońcie wyrobiać (dzieci przestańcie wariować)
• warkot silnika - klank np. jaki tyn mustang mo piykny klank (jaki ten mustang ma piękny warkot silnika)
• warzywa - gymizy, zielina
• wazon - blomwaza
• ważny - zocny
• wąchać - woniać np. Woniołeś tyn parfin? (wąchałeś ten perfum?)
• wąchanie - wonianie
• wąs - fons
• wąsiska, wąsy - fusiska
• wątrobianka - lyjberwoszt, lyberwoszt, leberwuszt, lyberka
• wbiec - wparzić, wparzyć
• wciągać smarki - pociongać np. Niy pociongej yno sie wysnoplej (nie wciągaj smarków tylko się wysmarkaj)
• w ciągu dnia - bez dziyń, za jasnoka, po widoku
• w ciagu tygodnia - bez tydziyń np. Bez tydziyń ni mom czasu (w ciągu tygodnia nie mam czasu)
• wcześniej - zawczasu
• wdowa, wdowiec - gdowa, gdowiec
• w dzieciństwie - za bajtla
• w dzień powszedni - na beztydziyń np. Na beztydziyń do roboty łaża piechty (w dzień powszedni chodzę do pracy pieszo)
• według - wedle
• wejść nagle - wparzić, wparzyć
• welon - szlajer
• wełna - cwist
• weranda - lauba
• wesele - weseli
• wesoły - pocieszny
• we wercie - w rzeczywistości
• weź - na! np. Na! szekulada (weź czekoladę)
• weźcie! - nańcie! np. Nańcie starziku, zjydzcie sie bombona! (weźcie dziadku, zjedzcie sobie cukierka)
• wędrówka - wander
• wędrowiec - wandrus
• wędzarnia - wyndzok
• wędzić - smyndzić
• wędzone mięso - wyndzonka
• węgiel - wongel, wongle np. Dociepej wonglo do pieca (dorzuć węgla do pieca)
• węgierski - uherski
• węglarka - konkastla, kołkastla
• węszyć - niuchać
• wiadro - ajmer, ajmro, kibel, kiblik
• wiatrołap - lauba
• widelec - widełka, widełki np. Niy lotej z widełkom (nie biegaj z widelcem)
• wideo - vidyjo, widyjo
• wieczko - deklik
• wieczne pióro - filok, filer
• wieje - ciongnie np. Zawiyrej dźwiyrza bo ciongnie po gyrach! (zamykaj drzwi bo wieje po nogach)
• wieko - dekel np. Dej no dekel z tyj faski (daj wieko z tej beczki)
• wielbłąd - kamela np. Kamela mo dwa pukle! (wielbłąd ma dwa garby)
• wiele - kiela
• wielka łopata w kształcie serca - hercowa np. Hercowom to sie nabakosz! (łopatą sercówką się napracujesz)
• wielka tłusta mucha - masara
• wielki - srogi np. jutro bydzie srogi mroz (jutro będzie wielki mróz)
• wielkie krzaki - krze
• wieprzek - kormik
• wieszak na ubrania - bigel
• wieś - dziedzina
• wieśniak - pampoń
• wietrzyć - luftować
• wiewiórka - wywiorka
• więzienie - hareszt, hereszt
• wigilia - wilijo
• wigilijna moczka - bryja
• wigilijne śląskie danie z bakalii, piernika ... - moczka
• wikary - kapelonek np. Widziałaś nowego kapelonka? (widziałaś nowego wikarego?)
• Wiktoria - Wichta
• wilgotny - wilgły
• Wilhelm - Wiluś, Wilym
• Wincenty - Wincynt
• winda w kopalni - szola
• wino owocowe - jabczok
• wiosna - jor
• wisi, wisieć - dyndo, dyndać np. łobocz tam coś dyndo (zobacz tam coś wisi)
• wisząca szafka kuchenna (na przyprawy, filiżanki itp.) - roma
• wizjer "judasz" w drzwiach - kuklok
• wkładać - wrażować, wsadzać np. Wsadź yno gorzoła do lodowki (włóż wódkę do lodówki)
• wkładka do kanapki - podwójnej kromki chleba np. plasterek sera lub kiełbasy - bajlaga
• w końcu - no entlich
• wkrótce - hned, hneda np. Hneda bydzie jor (wkrótce będzie wiosna)
• wlać - wloć
• wlec - smyczyć
• wlew do kanalizacji - gulik
• własne gospodarstwo - dziedzina
• właśnie - dyć
• włącznik np. światła, prądu - szalter
• Włoch - Italok
• włosy - kudły np. Jak cie łapna to ci wytargom wszyske kudły (jak cię złapię to ci wyrwe wszystkie włosy)
• włosy (przerzodzone) - szkuty
• włożyć - wrazić
• włóczka do cerowania - cwist
• włóczyć się - szlajać sie, smykać się
• wnętrzności - bebechy
• w niedługim czasie - hned, hneda
• wnieść - wtargać np. wtargomy to na wiyrch i fajrant (wniesiemy to na górę i koniec)
• woda mineralna - zelter
• woda po kluskach - kloszczonka
• woda sodowa - zelter
• wodnik, wodny duszek - utopek, utoplec
• wolne - fajrant np. Dzisio fajrant (dzisiaj wolne)
• wołanie gęsi - liwa, liwa, liwa...
• wołanie na kaczki - taś, taś, taś...
• wołanie na kozę - cig, cig, ciga...
• wołanie na kury - cip, cip, cip...
• wołowina - owiynzina
• woreczek - bojtel
• worek - miech np. Bier miech i ciś po kartofle (Weź worek i idź po ziemniaki)
• worek mosznowy - miech
• wódka - gorzoła, gorzołka, halba
• wóz - fora
• wóz z drewnianymi kołami o żelaznych obręczach - rafiok
• wóz z dużymi gumowymi kołami, inaczej monster truck - baloniok
• woźnica - formon np. "Formońskie" komendy do konia: wio (ruszaj), prr (stój), heta (w prawo), cichi (w lewo), curik (do tyłu)
• wpłynąć na zmianę zdania - przekabacić np. Przekabaciyli go i poszoł na bigel (przekonali go i poszedł na dyskotekę)
• w południe - bez połednie
• w przedwojennej Polsce (1918-1939) - za staryj Polski, za niyboszczki Polski
• w przyszłym roku - na bezrok
• wrotki - rolszuły
• wróbel - cilip, ciambel, dziambel, ciompel
• wrzask - ryk
• wrzód - bolok
• wrzucić - wciepnonć, wciepnyć, wciepać
• w sam raz - gynał, ganc gynał
• wspominać - rozpamiyntować
• wspominki za zmarłych - zalycki
• wspornik - gysztel np. tyn gysztel z antyny ci zarościoł (ten wspornik z anteny ci zardzewiał)
• wspólnie - do kupy
• wstać - stanyć
• wstawić się - stawić sie np. mosz sie stawić u majstra (masz się wstawić do przełożonego)
• wstążka - szlajfa, szlajfka
• wstępnie złączyć lub pospawać - heftnonć np. Terozki to ino heftnij (teraz to tylko wstępnie połącz)
• wstrętna gęba - larwa
• wstrętny - łoszkliwy np. Łoszkliwo taśka (wstrętna kaczyca)
• wstrętne - łoszkliwe
• wstrząsnąć - poszelontać
• wstyd - gańba np. To bydzie gańba na cołko wieś! (to będzie wstyd na całą wieś)
• wsuwki do włosów - szpangi
• wsypać - wsuć
• wszystko - wszycko, wszysko
• wścibski - wrazidlaty, wrazidlok
• wtrącać się - ryć się
• wtyczka do prądu - szteker
• w tygodniu - na beztydziyń np. Na beztydziyń łaża piechty (w tygodniu chodzę pieszo)
• w tym roku - latoś, latosi np. Latoś pojadymy do Rajchu (w tym roku pojedziemy do Niemiec)
• wokół - wele np. łazi wele stoła jak smrod po gaciach (chodzi wokół stołu jak smród po spodniach)
• wujek - uja, ujek
• wujek - ujec
• wybiec - wyparzić skond
• wybiło - pizło np. Pizło dwanoście, cza iś porzykać (wybiła 12, trzeba iść się pomodlić)
• wycelować - cylnonć
• wychodzić - wylazować, wyłazić
• wyciągnąć coś np. ciężkiego lub z trudem - wysmyczyć
• wycieki z nosa - ciompy
• wycieraczka wejściowa - trit
• wyczyszczony - wyglancowany, wypucowany
• wydaje się - zdo sie np. Zdało sie że niy szczimia (wydawało się że nie wytrzymię)
• wydrapany - wyszkyrtany
• wydziwiać - cudować, wynokwiać, wyrobiać np. Synek niy wynokwiej (Synu nie wydziwiaj)
• wygadać - wypaplać
• wygadywać bzdury - fulać np. fulosz byle co! (wygadujesz różne bzdury)
• wyjejść - wyżrać np. dyć tyn pies mu to wyżere (przecież ten pies mu to wyje)
• wyjść za mąż - wydać sie, wydować sie np. Moja cera je już wydano (moja córka już wyszła za mąż)
• wykąpać się - okompać sie
• wykłócać się - szprajcnonć sie, szprajcować sie
• wykombinować - wysztudiyrować
• wykonać - zmajstrować
• wykorzystać - wycyckać, wyhuśtać
• wylizywać - wylizować
• wymachiwać nogami - diobła huśtać
• wymiono np. od krowy - wymionczko
• wymiotywać - zwrocać, żigać, np. nojprzod sie nażar a potym wszystko zwrociył (najpierw się najadł a później zwymiotował)
• wymyślać - wynokwiać
• wymyślić coś - wysztudiyrować
• wynieść coś np. ciężkiego lub z trudem - wysmyczyć
• wynocha - rałs
• wyobrażać - forsztelować
• wypalił, wypaliło (np. kwas, jakaś substancja, nie ogień) - wyżar, wyżarło np. dyć tyn kwas ci dziura wyżere (przecież ten kwas ci dziurę wypali)
• wypić - wydojić, łobalić, wyduldać, wysłepać np. Łobalili cyntla i byli naprani (wypili małą butelkę wódki i byli pijani)
• wypić łapczywie - wyżłopać, wyżrać np. Aleś tyn tyj wyżar (ale szybko wypiłeś tą herbatę)
• wypłata - geltag np. Udołeś cołki geltag? (Wydałeś całą wypłatę?)
• wyprowadzić - wykludzić
• wyregulować - nastalować, nasztalować np. nasztaluj tam jako fala (ustaw jakąś falę radiową)
• wyrostek - pachoł
• wyrwać - wytargać np. byłech u zymboka wytargać zymba (byłem u dentysty wyrwać zęba)
• wyrzucić - wyciepnonć, wyciepać
• wyrzucać - wyciepować, wyciepywać
• wysikać się - wyjscać sie
• wysoki połysk - glanc np. Wypucuj to na glanc! (wyczyść to na wysoki połysk!)
• wyssać - wycyckać
• wystarczająco - za tela, za tyla np. Doloć ci zołzy? Niy mom za tyla (dolać ci sosu? Nie mam wystarczająco)
• wystarczy - styknie
• wystraszony - wylynkany
• wystroić się - galować sie
• wystrojony - wysztiglowany
• wyszkrobać, wyszkrobany - wyszkyrtać, wyszkyrtany
• wytrwać - łobstoć, obstoć
• wytrych - szpyrhok
• wytrzepać - wyklupać
• wytrzymać, wytrwać - łobstoć np. Jak tyn kwiotek łobstoi do jorzi to bydzie cud (jak ten kwiat wytrwa do wiosny to będzie cud)
• wytwórcy grzebieni - grzebiyniorze
• wytwórcy świec - świyczkorze
• wywęszyć - wyniuchać
• wywlec np. coś lub kogoś - wysmyczyć np. Cza go wysmyczyć ze szynku (trzeba go wywlec z baru)
• wywracać - kipować np. Poć kipnymy tyn szrank na bok (chodź wywrócimy tę szafę na bok)
• wziąć - chycić np. Chyciłech sikyra ich pociupoł te asty (wziąłem siekierę i porąbałem te konary drzewa)
• wziąć łyk - szluchnonć sie np. Na szluchnij sie kawy (masz weź sobie łyk kawy)
• wzór - sznit

Z

A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-Ł-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Y-Z

• zabawa np. dyskoteka, potańcówka - bigel
• zabawa, zabawy - graczki
• zabawa dziecięca - klipa
• zabawa dziecięca "w rapsa" - raps
• zabawny - pocieszny
• zabierz sobie - na! np. Mom tych bombonow cołko szufloda, na! (mam tych cukierków całą szufladę, zabierz sobie)
• zabrakło - chybło
• zabrudzony - zababrany
• zacerować - posztopować np. Musza sie fuzekle posztopować (muszę sobie skarpety zacerować)
• zachcianka - zachciołka
• zachłanny - przepadzity, łapczywy np. Niy być taki przepadzity, przeca dwie żymły ci styknom (nie bądź taki zachłanny, przecież 2 bułki ci starczą)
• zachorować - zachorzeć
• zachrypnięty - zachrapociały, zachrypniynty
• zachwycać się - dziwać, dziwować sie
• zaciągać się, zaciągnąć się np. dymem z papierosa - sztachać sie, sztachnonć sie np. Mom łostatnio cygareta, na! sztachnij sie (mam ostatniego papierosa, zaciągnij się)
• zaciągnąć - zasmyczyć
• zaciść - zacisnonć
• zacnie - zocnie
• zacofany - po zadku
• zaczekać - doczkać, poczkać
• zaczekał - doczkoł, poczkoł
• zaczepiać - napasztować
• zacząć, zaczął - zaczonć, zaczon
• zaczniemy - zacznymy
• zaczynać - poczynać np. poczynała go nerwować (zaczynała go złościć)
• zadaszenie - lauba
• za dnia - za jasnoka, po widoku, bez dziyń
• zadowolony, zadowolona, zadowoleni - rod, rada, radzi np. Starko bydziecie radzi jak wom łokna pomyja? (babciu będziecie zadowoleni jak wam okna umyję?)
• za dużo - za tela, za tyla np. Tych kwiotkow mom za tyla (tych kwiatów mam za dużo)
• zafastrygować coś - heftnonć np. heftnij mi tyn knefel (zafastryguj mi ten guzik)
• zaglądać - kukać, filować np. Coż tak filujesz bez to łokno? (Co tak zaglądasz przez to okno)
• zając - hazok, mycek, zajonc
• zajść - zonś, zonść np. Zonda do sklepu i kupia szałot (zajdę do sklepu i kupię sałatę)
• zajść gdzieś - zonś kaj, zonść kaj, zakulać sie np. Nim sie zakulomy to sie zećmi (Zanim zajdziemy to zapadnie zmrok)
• za jednym razem - ciyngym, za jednym szlagym
• zakatarzony, z obfitym katarem - uciompany, usnoplany
• zakładać obuwie - obuwać
• zakładka - omszlag
• zakładka, zakładki na materiale - zogibka, zogibki
• zakład o coś - weta
• zakonnica - klosztorno panna
• zakończenie pewnego etapu robót - glajcha
• zakres częstotliwości - fala np. Ustow sie 95,5 na tyj fali piyknie grajom (ustaw sobie zakres 95,5, na tej częstotliwości ładnie grają)
• zakręt - winkel np. dej sie pozor na tym winklu (uważaj na tym zarkęcie)
• zalecać się - galancić sie, zolycić
• zalotnik - zolytnik, galan
• zaloty - zolyty np. Kaj sie szlajosz? byłech na zolytach (gdzie się włóczysz? Byłem na randce)
• załadowany - nabity np. dej pozor bo ta giwera je nabito (uważaj, bo ta strzelba jest załadowana)
• załatwić coś komuś - spaczeć np. Spacz mi tako luftbiksa (załatw mi taką wiatrówkę)
• załącznik np. prądu, światła - szalter
• założyć sie, założymy się - wetnonć sie, wetnymy sie
• zamawiać - sztalować
• zamawiam, zaklepywanka podczas zabawy - erlyjz
• zamążpójście - żyniaczka
• zamek błyskawiczny - rajfeszlos np. Zamias knefli w galotach mom rajfeszlos (zamiast guzików mam w spodniach zamek błyskawiczny)
• zamężna - wydano np. Berbla je już wydano (Basia jest już zamężna)
• zamiast "Dzień dobry" lub "Niech będzie pochwalony" - Szczynść Boże
• zamiatać - śmiotać, śmiatać
• zamiecie - zumiynta, zamynta
• zamienić się - ciupnonć sie np. Ciupnymy sie szczewikami? (zamienimy się butami?)
• zamieść - śmiyś
• zamknąć interes - plajtnonć
• zamknięty - zawrzity, zawarty
• zamówić - łobsztalować
• zamszowy - zamtowy
• zaniedbany - schacharzony, zagiżdżony
• za niedługo - hned, hneda
• zanieść - zasmyczyć, zataszczyć
• zanim będzie zmierzch - po widoku
• zanudzać - smyncić np. Ale smyncisz (ale zanudzasz)
• zaoszczędzić - naszporować, uszporować
• zapach - woń np. co tak wonio? (co tak pachnie?)
• zapadnie zmierzch / zmrok - zećmi sie
• zapalniczka - fojercojg
• zapal światło - żarnij
• zapałki - sztrachecle, sztrajchecle
• za Panny - za panna
• zapas - forant, ibrich
• zapinka - halter
• zaplanować - obcyrklować, łobsztalować np. Musza ino łobsztalować keryndy pojada (Muszę tylko zaplanować, którędy pojadę)
• zapłacić - zabulić np. Za koło zabuliłech kupa pijyndzy (za rower zapłaciłem dużo pieniędzy)
• zapłakany - uślimtany
• zaprawa murarska - malta np. Pitać bo wieza malta w karze (uciekać bo wiozę zaprawę w taczce)
• zaprzeć się - zaprić sie, zaprzić sie
• zapukać - zaklupać np. Zaklupej na łokno (zapukaj na okno)
• zaraz - zaroz, zarozki
• zardzewiały - zarościały, zaruściały
• zarezerwować - łobsztalować
• zaręczyny - namowiny
• zarobek - geltag
• za rok - na bezrok
• zarozumiała dziewczyna - aska
• zarzucić - zaciepnonć
• zasiany - zasioty, zasiony
• zasłona - bok, boki
• zasłona (np. prysznicowa, w drzwiach)- forhang
• zasypać, zasypany - zasuć, zasuty
• zaśmiać się - lachać sie, lachnonć się, zahyrzać, zachichrać sie
• zaświecić - łoświycić
• zatem - bestoż, bezto, beztoż
• zatrzask zamiast guzika w ubraniu - drukknefel
• zatrzymać - zasztopować
• zatrzymać się - stoń np. stoń inoś sam (zatrzymaj tylko tutaj)
• zatrzymaj się - stoj np. stoj inoś coś ci powiym (zatrzymaj się coś ci powiem)
• zatrzymywać - sztopować
• zaturlać - zakulać
• zawalić sprawę - zmaścić np. Aleś to zmaściył (ale zawaliłeś sprawę)
• zawał - herszlag
• zawlec - zasmyczyć
• zawód - fach
• zawsze - dycki, zowdy np. zowdy bez zima je zima (zawsze zimą jest zimno)
• zazdrościć - zowiścić np. Niykerzy nom zowiszczom, że tera sie momy lepi (niektórzy nam zazdroszczą, że mamy się teraz lepiej)
• zazdrosny - zowistny
• ząb - zymb, zomb
• zbankrutować - plajtnonć
• zbierać - ściybać, ściubać
• zbieracz szmat - haderlok, szmaciorz
• zbieracze węgla na hałdach - hołdziorze
• zboże - łobiyle, łobiyli
• zbrudzić - ściorać, zmarasić
• zbrudzony - ściorany, zmaraszony
• zburzyć - zbulić
• zdjąć - symnonć np. symnij mi to inoś, bo niy siyngom (zdejmij mi to tylko bo nie dosięgam)
• zdejmować - syjmować
• zdejmować obuwie - sebuć, sebuwać np. Sebuwej szczewiki bo namarasisz (zdejmuj buty bo nabrudzisz)
• zdjęcie - fotografka
• zdoła, zdołać - poradzi, poradzić
• zdrzemnąć się - kimnonć sie
• z drzewa - drzewiany
• z dużymi piersiami - cycato
• zegar, zegarek - zygor, wajzel
• zejdź - zlyź, slyź
• zejdź mi z oczu - pacz sie stracić
• zejść - ślyść, zlyź, slyź
• ze mnie - symie np. Czamu sie symie chichrosz? (dlaczego się ze mnie śmiejesz?)
• zepsuć - zpipczyć
• ze szkła - szklany
• zeszyt - heft
• ze względu na - skiż np. Skiż ciebie warza tomacionka (ze względu na ciebie gotuję pomidorówkę)
• zezować - świdrzyć
• zezowaty - świdraty
• zgadywać - zgadować
• zgłosić - przigłosić
• zgniły - zgnity, zgniyły
• zgoda - pozwolyństwo
• zgodzić się - dać pozwolyństwo
• zgorszenie - łostuda
• zgrabny - wyzgerny
• zgrywający głupka - paciulok, paciuloń
• zgryźliwy - zmierzły
• zgryźliwy człowiek - stary purt
• zielona żaba - griner
• ziemniak, ziemniaki - ziymiok, ziymioki
• ziemniak, ziemniaki - kartofel, kartofle
• ziemniak do sadzenia - sadzok
• zimą - bez zima
• zimno - ziomb, piździ np. piździ jak w keleckim (takie powiedzenie) (zimno jak na kielecczyźnie)
• zjawa - śmiertka
• zjechać - sjechać
• zjeść - pojejś np. moj synek je rod jak se dobrze pojy (mój syn jest zadowolony jak sobie dobrze zje)
• zjeżdżalnia np. na basenie lub placu zabaw - ruzbana
• z kręconymi włosami - lukaty np. Dyć synek łod Alojza je lukaty (przecież syn od Alojzego ma kręcony włosy)
• zlew - ausgus np. Łodcedź te kartofle do ausgusa! (odcedź ziemniaki do zlewu)
• zła kobieta - motyka
• złapać - chycić, capnonć np. Bo cie chyca za łeb (Bo cię złapię za głowę)
• złapać "gumę / kapcia" - chycić pana
• złe dziecko - bachor
• złocień ogrodowy - dombek
• złodziej - kradziok
• złomowisko - ajza
• złościć się - jargać sie, nerwować sie
• złośnica - ojla np. Z tyj cery to je ojla (z tej córki to jest złośnica)
• złotówka - złociok, złotek, zitek
• złożyć - słożić np. słoż ino łogyń w piecu (złoż ogień w piecu inaczej rozpal ogień)
• zmielony - zemlyty, zemlony
• zmierzch - ćmi sie
• zmieść - śmiyś
• zmiotka - śmiatek, śmiotka
• zmoczony - stoplany
• zmrok - ćmi sie
• zmykaj - pacz sie stracić
• zmyślać - fulać np. Fulosz jak w bojkach Ezopa (zmyślasz jak w bajkach Ezopa)
• zmywać - pomywać np. Dzisio ty pomyjesz gary (dziś ty pozmywasz naczynia)
• znaleźć - znojść, znonś
• zniszczony dom wielorodzinny - familok
• znowu, znów - juzaś, zaś
• zniewieściały mężczyzna - lelek, leloń
• z nimi - ś nimi, s nimi
• zniszczony - schacharzony
• zobaczyć - badnonć, wejrzeć np. Badnij yno co robiom te bajtle (zobacz tylko co robią dzieci)
• z powodu - skuli, skiż np. Skuli kecki była haja (z powodu sukienki była awantura)
• z powrotem - nazot np. Chcesz nazot ta epa? (chcesz z powrotem tę siatkę?)
• zobaczyć, zobacz - łoboczyć, łobocz np. łobocz yno tyn heft (zobacz ten zeszyt)
• zorientować się - kapnonć sie np. Kapnołeś sie że nimosz bajtlika? (zorientowałeś się że nie masz portfela?)
• zostawić - łostawić
• zrobić - zmajstrować
• zrobić awanturę - nazdać np. Nazdołech babie we sklepie (zrobiłem awanturę kobiecie w sklepie)
• zrobić błąd - chachnonć sie, ciulnonć sie
• zrobić fikołka - kopyrtnonć np. dej pozor bo zaro sie kopyrtniesz (uważaj bo zaraz zrobisz fikołka)
• zrobić kupę w spodnie - zesmolić sie
• zrobione - fertich, fertig, fertichś np. No i fertich (no i zrobione)
• zrozumieć - spokopić, być w doma np. niy poradza tego spokopić (nie potrafię tego zrozumieć)
• zrozumieć coś - kapnonć coś, erbnyć, erbnonć np. Kapnołeś co z tego? (zrozumiałeś coś z tego?)
• zrzucić - sfalić, ściepnonć
• zszedł - sloz, zloz
• z tego powodu - bezto, beztoż, bestoż
• z tyłu - na zadku, ze zadku
• zupa fasolowa - fasolowa
• zupa grochowa - grochowa, grochowka
• zupa mleczna (np. zatrzepana mąką krupczatką) - melka, mylka, mylzupa
• zupa na zakwaszonej mące z ziemniakami - żur
• zupa regeneracyjna np. dawana na kopalni - flaps
• zupa: rosół z makaronem - nudelzupa
• zupa z: wody, chleba i przypraw - wodzionka
• zupa zacierka - ściyrka
• zupa ziemniaczana - kartoflonka
• zupa z konopiii - siemiyniotka
• zupełny - cołki, blank np. Tyś chyba blank łogup! (ty chyba zupełnie oszalałeś)
• zwariować - dostać do gowy, ździwoczeć
• zwariowany - pofyrtany
• zwarzyć mleko - skopyrlić
• zwerbowany na Śląsk do pracy - werbus
• zwierzyna domowa - gadzina
• zwolnienie lekarskie L4 - rewiyr
• zwracać - zwrocać
• zwracać się do kogoś w drugiej osobie liczby mnogiej - za dwoje np. Kaj idziecie? (Gdzie Pani/Pan idzie?)
• zwracać się do kogoś w trzeciej osobie liczby mnogiej - za troje np. Kaj łoni idom? (Gdzie Pani/Pan idzie?)
• zwyczajny - ańfachowy
• zwymiotować - sfrocić, sfrocać
• Zygmunt - Ziga, Ziguś
• żaba - rapitołza
• żaden - żodyn np. Kere koło bieresz? żodne, ida piechty (który rower bierzesz? żaden, idę pieszo)
• żakiet - jakla, jakelka np. Łoblykej jakla i cisnymy na cug (ubieraj żakiet i idziemy na pociąg)
• żal - żol
• żarówka - byrna
• żart - wic, szpas
• żarty - błozny np. robić kogoś za błozna (żartować z kogoś)
• żartować - błoznować
• żartować z kogoś - robić za błozna np. Niy robcie nos za błozny! (nie żartujcie sobie z nas)
• że - iże, aże
• żeberka - żerdzie np. żerdzie w hajcongu (żeberka w kaloryferze)
• żebrać - chodzić po fechcie
• żebrak - żebrok
• żebranina, żebranie - żebry
• żeby - coby
• żelazko - żelozko, żylozko, biglonzko, biglołzko
• żelazny piec - żeleźniok
• żołędzie dębu - dambionka, dymbionka
• żołnierz - wojok
• żona - moja, baba
• żonaty - żyniaty
• żuć - mamlać, łomylać np. Co tam łomylosz? (co żujesz?)
• żyłka wędkarska - fizyna
• żyrandol - kronlojter
• żytni - rzany, rzanny, rżanny, reżny
• żyto - reż
• źle wychowany - rozwiyzły, rozwieziony np. Ale te dziecka mocie rozwiyzłe! (ale te dzieci macie żle wychowane)

Wiela je godzin?

Gwara śląska zachowała charakterystyczne zwroty dotyczące liczenia czasu, poznawania na zegarze i pytania o godzinę. Tak więc o godzinę pyta się: "wiela godzin?", "wiela je godzin?", "wiela je?", "dej tam yno pozor na zygor!", "luknij, wiela tam je na kościele?", "wiela tam stoi?", "poradzicie mi pedzieć wiela je godzin" i wiele innych form. Natomiast mówiąc która jest godzina, odpowiada się "pizło łoziym", "połednie", "poł jednyj", "ćwierć na trzecio", "sztyry", "trzi ćwierci na trzecio". Owa "ćwierć" lub "sztwierć" to oczywiście "kwadrans". Należy też powiedzieć, że mówiąc która jest godzina, raczej nie używa się słowa "godzina" lecz tylko liczebnik. Słowa tego używa się natomiast przy określaniu czasu trwania jakiejś czynności, np. "To była dugo mszo, godzina a poł" albo "Moja szychta to łoziym godzin." Natomiast starsi ludzie, którzy chodzili jeszcze do szkoły niemieckiej czasami "niy poradziyli po polsku pedzieć wiela je godzin" choć "poznali na zogorze". Nikt ich bowiem tego nie nauczył.

Śląskie czechizmy

Czy wiesz co to takiego? Są to takie słowa ze śląskiej mowy, które pochodzą z języka czeskiego. A tych czechizmów jest u nas bardzo dużo. Np: babowka, bachraty, beblanie, bezmała, brusić, cesta, dej pozor, galan, gorko, graczki, hacka, haderlok, hadra, hasiok, hned, hruby, husi lub hansi, kapry, kartacz, łożarty, mamlas, owiynzina, przoć, rzić, skurzica, strom, swaczyna, topić i wiele innych.

W związku z bezprawnym wykorzystywaniem zamieszczonego tu słownika przez autorów innych stron, przypominam że zamieszczone tu informacje podlegają prawom autorskim i zakazuje się kopiowania, udostępniania oraz zmieniania materiału bez zgody autora. Zezwala się tylko i wyłącznie na udostępnienie zamieszczonego tu materiału w formie linku do niniejszej strony.